Kusma, bebeklerde ve çocuklarda çok yaygın görülür. Sağlıklı bebekler ara sıra, genellikle belirlenebilir bir neden olmadan kusabilirler. Bu, küçük veya büyük miktarda olabilir. Kusmanın tekrarlanması, genellikle altta yatan bir sağlık problemine işaret eder. Çoğu durumda neden, viral bir mide-bağırsak enfeksiyonudur. Nadiren daha ciddi bir hastalığın belirtisi olabilir.
Bebekler Neden Kusar?
Tükürmekten daha güçlü bir refleksle gerçekleşen kusma, birkaç yemek kaşığı mide içeriğinden daha fazlasını içerir. Midede viral bir enfeksiyonun belirtisi ya da bebeğin yediği bir gıdaya tepki olabileceği gibi başka bir gastrointestinal problemden kaynaklanabilir.
Bebeklerde ve çocuklarda kusma nedenleri arasında şunlar olabilir:
- Soğuk algınlığı ve grip
- İdrar yolu enfeksiyonu (İYE)
- Mide ya da bağırsak enfeksiyonu
- Antibiyotik gibi ilaçlar
- Baş dönmesi
- Bademcik iltihabı veya strep A kaynaklı boğaz ağrısı
- Hepatit
- Pnömoni veya bronşit gibi göğüs enfeksiyonları
- Gastroözofageal reflü hastalığı (GÖRH)
- Apandisit
- Kafa travmaları
- Aşırı yeme
- Pilor stenozu veya duodenal atrezi gibi bağırsakta tıkanıklık
- Gıda ya da süt alerjisi veya intoleransı
- Toksinlerin yutulması veya solunması
- Menenjit gibi beyin dokusu enfeksiyonları
- Heyecanlanma
- Aşırı kaygı veya duygusal stres
Çoğu bebek beslemeden bir süre sonra kusar. Bu, genellikle endişelenecek bir durum değildir. Bebeklerde, midenin üst kısmındaki sfinkter olarak bilinen kas gevşektir. Bu kas kolayca açılarak bebeğin kusmasına neden olabilir. Bu tür kusmaya genellikle tükürme adı verilir. Neredeyse tüm bebekler bazı zamanlarda biraz fazla süt tükürebilir. Bebeğin emzirme sırasında çok hareket etmesi, fazla sütün dışarı çıkmasına neden olur.
Viral bir enfeksiyon varsa, kusmaya genellikle ishal eşlik eder. Kusmukta yeşil safra bulunması, bağırsakta acil müdahale ve muhtemelen acil ameliyat gerektiren bir tıkanıklık belirtisi olabilir. Kusma aşırıysa, kusmukta yeşil safra veya kan varsa ya da kusmaya ishal eşlik ediyorsa, bir sağlık kurumuna başvurmak gerekir. Ayrıca, yenidoğanda ağız kuruluğu, günde altıdan fazla bez kirletme, çökük gözler, cilt kuruluğu gibi susuzluk belirtilerinin doktora bildirilmesi gerekir.
Kusmanın yaygın bir nedeni, gastrointestinal sistemin bir iltihabı olan gastroenterittir. Bu durum, gıda zehirlenmesi olarak bilinir. Gastroenteritin en yaygın nedeni rotavirüs olsa da e. coli ve salmonella gibi başka virüsler ve bakteriler de nedeni olabilir. Karın ağrıları genellikle bir hafta içinde kendiliğinden düzelir. Semptomların etkisinin azalması için beslenme alışkanlıklarında değişiklik yapılabilir. Anne sütü veya formül süt ile biberonla beslenen bebeklerin tüm besleme ekipmanları her beslemeden önce ve sonra tamamen sterilize edilmelidir. Bebek sütten kesilecekse, tüm yiyecekler temiz eller, ekipman ve yüzeyler gibi temel hijyen kurallarına dikkat edilerek hazırlanmalı ve yiyeceklerin iyice pişirildiğinden emin olunmalıdır.
Pilor stenozu, midenin alt tübüler kısmında yiyeceklerin mideden ayrılmasını önleyen bir daralma olduğunda ortaya çıkar. Mideden bağırsaklara giden kapak, yiyeceklerin geçmesine izin vermeyecek kadar kalınlaştığında bebek kusabilir. Bebek birkaç haftalıkken başlayabileceği gibi dört aylık olmadan önce herhangi bir zamanda meydana gelebilir. Kusma çok kuvvetli olduğu için bebek kustuktan kısa bir süre sonra kendini daha iyi hisseder ve tekrar acıkır. Yeterince beslenemediği ve susuz kaldığı için kilo verebilir. Bu sorunu düzeltmek için ameliyat gerekebilir.
Reflü de kusmaya neden olan ve bebeklerde yaygın olarak görülen bir hastalıktır. Bebeğin midesindeki sütün tekrar bebeğin yemek borusuna geçmesiyle oluşur. Midede, sütün sindirimine yardımcı olan hidroklorik asit bulunur. Süt geri aktığında rahatsızlık, ağrı ve yemek borusunda hasara neden olabilir.
Reflü, mamayla beslenen ve emzirilen bebeklerde eşit derecede yaygındır. Bununla birlikte mamayla beslenen bebeklerde, emzirilen bebeklere göre daha sık reflü atakları olur ve ataklar daha uzun sürer. Bebeklerin çoğunda reflü kendiliğinden geçtiği için tıbbi müdahale gerekmeyebilir. Durum normalde zamanla ve özellikle katı gıdalara geçildiğinde daha iyi hâle gelir. Genellikle bebek büyüdükçe 18 ay içinde geçen reflü, farklı bir sağlık komplikasyonuna da yol açabilir.
Dudaklarda ve gözlerde şişlik ve kaşıntı gibi semptomlarla kendini gösteren alerjiler veya gıda intoleransı da bebeklerde kusmaya neden olabilir. Annenin beslenme şekli, emzirilen bebeklerde alerjinin nedenlerinden biridir. Süt, yumurta, kabuklu yemişler, balık, tohumlar ve buğday yaygın alerjenlerdir. Alerjik reaksiyonlar ve kusma gibi semptomlar, bebek alerjenlere maruz kaldıktan dakikalar veya saatler sonra gelişebilir.
Bebeklerde Kusma Belirtileri Nelerdir?
Bebeğin kusmadan önce sağlıklı olması, genellikle kusmanın endişe edilecek bir durum olmadığı anlamına gelir. Yutma refleksi henüz gelişmeyen bebeklerde, yemek borusunu kaplayan kan damarlarında meydana gelen küçük yırtıklar kusmaya neden olabilir. Aynı zamanda, ağzındaki bir kesikten kan yutan veya son 6 saat içinde burun kanaması geçiren bebeklerde de kusmuk rengi kırmızı olabilir.
Kusmaya eşlik eden aşağıdaki durumlarda, semptomun altında yatan bir rahatsızlık olabilir:
- Bebeğin kilo vermesi veya verimli bir şekilde kilo almaması
- Kusmuğun, süt renginden farklı olarak yeşil, kırmızı ya da turuncu renklerde olması
- Cilde bastırıldığında beyazlamayan kızarıklık
- Kusmukta ya da dışkıda kan olması
- Ağlarken gözyaşı gelmemesi
- Bıngıldağın şişmesi
- Bebeğin rahatsız olması ya da ağrı belirtileri göstermesi
- Bebeğin beslendikten sonra öksürmesi
- Kusmanın 12 saatten fazla devam etmesi ve şiddetli olması
- Ateş
- İshal
- Uyku hâli
- Aşırı sinirlilik
- Nefes darlığı
- Sert ve hızlı nefes alma
- Ağız kuruluğu
Mide enfeksiyonu olan bir bebeğin başka semptomları da olabilir. Bunlar ishal veya mide kramplarını içerebilir. Evde tedavi ile kusma muhtemelen 12 saat içinde durur. İshal ise birkaç gün veya daha fazla sürebilir.
Ateşle birlikte görülen ağrı ve 6 saat boyunca bebek bezini ıslatmama gibi semptomlar, hastalığın daha ciddi olduğu anlamına gelebilir. Yeşil safra da acil müdahale gerektiren bir durum olan bağırsakların tıkandığını gösterebilir.
Devam eden kusma, tehlikeli olabilen dehidrasyona yol açabilir. Çocukta ishal ve kusma aynı anda olduğunda dehidrasyon riski artar. Susuzluğun öncelikli belirtileri; idrarın koyu renkte olması, hiç idrar yapmama ya da normalden çok daha fazla yapmaktır. Bunların dışında ağız kuruluğu, uyku hâli, yorgunluk ve hâlsizlik, gözlerin çökmesi gibi belirtiler de ortaya çıkabilir.
Bebeğin ara sıra kusması ancak bunun dışında genel olarak sağlıklı olması ve yaşına göre uygun aralıkta kilo alması, kusmanın endişe edilecek bir durum olmadığına işaret eder.
Bebeklerde Kusma Nasıl Teşhis Edilir?
Teşhis için öncelikle fiziki muayene yapılır ve hastanın tıbbi öyküsü dinlenir. Kusmanın ne zaman başladığı, ne sıklıkta meydana geldiği ve ateş, ishal veya alerjik reaksiyon belirtileri gibi diğer semptomların eşlik edip etmediği belirlenir. Ayrıca dehidrasyon belirtilerinin olup olmadığına dikkat edilir.
Muayene ve öyküden elde edilen bilgilere dayanarak aşağıdaki testler istenebilir. Bunlar, şunları içerebilir:
- Kan testleri
- İdrar tahlili
- Dışkı testleri
- Röntgen, ultrason ya da MR
- Endoskopi veya kolonoskopi
Bebeklerde Kusma Nasıl Tedavi Edilir?
Kusma tedavisi, dehidrasyon riskini ele almak ve bulantı hissini azaltmak için mideyi sakinleştirmekle başlar. Kusan bir çocuğa önce küçük miktarlarda, sonra kademeli olarak daha büyük miktarlarda içmesi için berrak sıvılar verilebilir.
Kusmanın ardından bebeğin daha küçük miktarlarda beslenmesi gerekebilir. Emziren kadınlar, her beslemede bebeğin tüketeceği süt miktarını azaltabilir. Azalan gıdayı telafi etmek için bebeğin daha sık beslenmesi gerekebilir. Kusma geçene kadar katı yiyeceklerden kaçınılmalıdır. Muz, pirinç, elma püresi ve tost gibi hafif yiyeceklerle başlamak faydalı olabilir.
Kusmanın önlenmesi için besleme sırasında bebeğin pozisyonuna da dikkat edilmelidir. Bebeğin dik oturması veya başın yastıkların üzerinde yüksekte olması, kusmanın önlenmesine yardımcı olabilir. Emzirmeden kaynaklanan kusmanın azaltılması için beslemeden sonra bebeğin 30 dakika dik tutulması faydalıdır. Biberonla beslenen ve kusan bebekler için daha küçük bir emzik tercih edilebilir. Daha büyük emzikler, bebeğin öğürme refleksini uyaran hızlı bir akış yaratabilir.
Uyku, bebeğin sakinleşmesine yardımcı olabilir. Mide, genellikle uyku sırasında bağırsaklara boşalarak kusma ihtiyacını giderir. Doktor reçete etmedikçe, bebeğe mide bulantısı önleyici ilaçlar verilmemesi gerekir.
