Alkalen fosfataz nedir? Alkalen fosfataz yüksekliği/düşüklüğü ne anlama gelir?

Alkalen fosfataz (ALP), karaciğerde, safra kesesinde ve diğer organlarda meydana gelen sağlık sorunlarını tespit etmeye yardımcı olan bir testtir. Alkalen fosfataz (ALP) esas olarak karaciğerde ve kemiklerde bulunur, ancak az miktarlarda sindirim sisteminde, böbreklerde ve hamilelik sırasında plasentada da bulunur. Alkalen fosfatazın kemik ve dişler gibi sert doku oluşturmaya ve bağırsaklardaki fosfatları ve diğer molekülleri taşımaya yardımcı olabilir. 

Alkalen fosfataz nedir?

Alkalen fosfataz (ALP) testi, kanınızdaki ALP miktarını ölçer. ALP, vücuttaki belirli kimyasal reaksiyonları hızlandıran bir enzim, bir proteindir. Alkalen fosfotaz vücudun tüm dokularında bulunur, ancak karaciğerde, safra kanallarında ve kemiklerde daha yüksek miktarlarda bulunabilir. Vücudunuzun her bir bölümü farklı bir ALP türü üretir.

Alkalen fosfataz kaç olmalı?

Alkalen fosfataz için normal aralık, kan testinin yapıldığı laboratuvara göre değişiklik gösterebilir. Normal ALP aralıkları litre başına 44-147 uluslararası birim (IU/L) veya 30-120 IU/L olabilir. Laboratuvar raporu, kabul edilen normal değeri bildirir.

Alkalen fosfataz yüksekliği ne anlama gelir?

Yüksek alkalen fosfataz (ALP) seviyeleri bir karaciğer sorunu veya kemik bozukluğunun işareti olabilir. Karaciğer sorunları ve kemik bozuklukları farklı ALP türleri oluşturur. Yaşa ve cinsiyete göre normalden yüksek ALP seviyeleri, özellikle hafif yüksekse, mutlaka tedavi gerektiren bir sağlık sorunu olduğu anlamına gelmeyebilir.

Yüksek alkalen fosfataz aşağıdakilerle ilişkili olabilir:

Çocuklarda ve gençlerde kemik gelişimi devam ettiği için seviyeleri yüksektir.

15-50 yaş aralığındaki erkeklerin ALP seviyeleri, kadınlara göre genellikle biraz daha yüksektir.

Daha ileri yaşlarda ALP düzeyleri artabilir.

Kemik kırılması ALP'yi geçici olarak artırabilir.

Bazı kişilerde ALP kan testi öncesinde yağlı bir öğün yemek, normalden yüksek seviyelere neden olabilir.

Hamilelik sırasında alkali fosfataz seviyesi üç katına kadar çıkabilir. Kan testiniz beklenenden yüksek seviyeler gösteriyorsa, doktorunuz plasentanızın sağlıklı olduğundan emin olmak için seviyelerinizi daha sık kontrol edebilir.

ALP seviyesinin çok yüksek olması durumunda, doktorunuz kanınızdaki alkalin fosfatazın karaciğerinizden mi yoksa kemiklerinizden mi geldiğini belirlemek için ALP izoenzim testi adı verilen başka bir test isteyebilir.

Yüksek alkalin fosfataz seviyeleri şu gibi durumlardan kaynaklanabilir:

Tıkalı safra kanalları.

Karaciğer kanseri.

Siroz.

Hepatit.

Safra kanallarının daralması.

Mononükleoz.

Gebelik kolestazı (gebeliğin son dönemlerinde ortaya çıkan bir karaciğer rahatsızlığı).

Tedavi edilmemiş çölyak hastalığı.

Yüksek ALP izoenzim testi aşağıdaki sorunlara işaret edebilir:

Kemiklere yayılmış kanserler.

Kemikleri etkileyen Paget hastalığı.

D vitamini eksikliği.

Bazı tiroid rahatsızlıkları.

Bebeklerde ve çocuklarda alkalen fosfataz yüksekliği nedenleri

Bebeklerde alkalen fosfatazın yüksek olması, büyüme ve gelişme süreçlerinin doğal bir sonucudur. Bebeklerde kemik yapısı hızlı geliştiğinden, ALP seviyeleri normalden yüksek olabilir. Çocuklarda da büyüme hızının yüksek olduğu dönemlerde ALP seviyelerinde hafif yükseklikler görülebilir.

Alkalen fosfataz yüksekliği belirtileri

Yüksek ALP seviyesinde belirti ve semptomlar, temel nedene bağlı olarak farklılık gösterebilir.

Karaciğer hastalığıyla ilişkili yüksek ALP semptomları şunları içerebilir:

Sarılık (cilt ve gözlerin sararması).

Karın ağrısı veya şişkinliği (genellikle sağ tarafta).

Kolay morarma.

Mide bulantısı ve kusma.

Koyu renkli idrar.

Açık renkli dışkı.

Açıklanamayan kilo kaybı.

Yorgunluk ve halsizlik.

Kolların veya bacakların şişmesi.

Kaşıntılı cilt.

Kemik hastalığıyla ilgili belirtiler ise şunları içerebilir:

Kemik veya eklem ağrısı.

Büyümüş veya deforme olmuş kemikler.

Sık yaşanan kemik kırılmaları.

Alkalen fosfataz testi neden istenir?

Alkalen fosfataz testi genellikle karaciğer veya kemik hastalıklarını taramak veya teşhis etmeye yardımcı olmak için kullanılır.

Karaciğer hastalığının belirtileri şunları içerebilir:

Mide bulantısı ve kusma.

İştahsızlık.

Tükenmişlik.

Zayıflık.

Sarılık.

Karında şişlik ve/veya ağrı.

Ayak bileklerinde ve bacaklarda şişlik

Koyu renkli idrar ve/veya açık renkli dışkı.

Sık sık kaşıntı.

Kemik bozukluklarının belirtileri şunları içerebilir:

Kemik ağrısı

 Eklem iltihabı ve artrit

Alışılmadık şekilde şekillenmiş ve/veya çok büyük kemikler

Kırık kemikler

Alkalen fosfataz nasıl düşürülür?

Bazı araştırmalar, süt ürünleri tüketmenin, omega-3 yağ asitleri tüketmenin ve günde 2-3 fincan kahve içmenin alkali fosfataz seviyelerini düşürmeye yardımcı olabileceğini gösteriyor.

Alkalen fosfataz düşüklüğü ne anlama gelir?

Düşük ALP seviyeleri daha az yaygındır.

Bunlar şu belirtilerin bir işareti olabilir:

Çinko eksikliği.

Protein eksikliği.

Yetersiz beslenme.

Kötü huylu kansızlık.

Tiroid hastalığı.

Wilson hastalığı.

Kemikleri ve dişleri etkileyen nadir bir genetik hastalık olan hipofosfatazi.

Aşağıdaki durumlarda ALP seviyesi düşük olabilir:

Tiroid bezinin az çalışması (hipotiroidizm).

B12 vitamini eksikliğine bağlı düşük kırmızı kan hücreleri (pernisiyöz anemi).

Wilson hastalığı, vücudun çok fazla bakır üretmesine neden olan nadir bir genetik bozukluktur.

Hormonlu doğum kontrol ilaçları da dahil olmak üzere bazı ilaçlar.

Alkalen fosfataz düşüklüğü belirtileri

30 U/L’nin altındaki değerler genellikle düşük ALP olarak kabul edilir. Düşük ALP seviyeleri, B12 eksikliği ve hipotiroid gibi başka sorunlardan kaynaklanabilir.

Bu durumda ve düşük ALP seviyelerinin nedenine bağlı olarak, aşağıdaki belirtileri yaşayabilirsiniz:

Baş ağrısı, nefes darlığı ve yorgunluk (B12 eksikliği ve kansızlık varsa)

Kilo alımı, kas zayıflığı ve cilt kuruluğu (hipotiroid varsa)

Alkalen fosfataz hangi besinlerde bulunur?

Alkalen fosfataz seviyeleri yüksekse, karaciğeri daha fazla zorlayabilecek veya kemik mineralizasyonu sorunlarına katkıda bulunabilecek belirli yiyeceklerden kaçınmak önerilir. Bunlara yağlı veya kızarmış yiyecekler, aşırı alkol, işlenmiş yiyecekler, şekerli içecekler ve rafine karbonhidrat oranı yüksek yiyecekler dahil olabilir.

Sağlıklı ALP seviyelerine katkıda bulunabilecek besinlerden bazıları şunlardır:

Yapraklı yeşil sebzeler

 Ispanak, kara lahana, lahana, pazı.

Turpgiller sebzeleri

Brokoli, karnabahar, Brüksel lahanası, lahana.

Kahve

Kahve karaciğer sağlığını destekleyen en iyi içeceklerden biridir.

Turunçgiller

Portakal, greyfurt, limon ve misket limonu.

Kuruyemişler

 Antep fıstığı, kaju, badem, ceviz.

Yağlı balıklar

Somon, ton balığı, sardalya ve uskumru.

Zeytinyağı

Zeytinyağı açısından zengin bir diyet, yaşlı yetişkinlerde yağlı karaciğer riskini azaltır.

Lif kaynağı tam tahıllar

Yulaf, esmer pirinç, kinoa ve tam buğday ekmeği gibi tam tahıllar lif, vitamin, mineral ve kompleks karbonhidratlar içerir.

Baklagiller

Mercimek, nohut, fasulye.

Pancar suyu

Pancar betalain adı verilen nitrat ve antioksidan kaynağıdır. Bu özellik karaciğerin oksidatif hasarını ve iltihabını azaltmaya yardımcı olur. Karaciğere giden kan akışını iyileştirir ve genel işlevini ve ALP seviyelerini destekler.