Anafilaksi nedir? Anafilaktik şok belirtileri neler?

Anafilaksi tüm vücudu etkileyen ciddi bir alerjik reaksiyonudur. Bir kişi alerjisi olan bir şeye (alerjen olarak bilinir) maruz kaldıktan ortaya çıkar. Anafilaksinin de dahil olduğu her türlü alerjik reaksiyon, vücudun bağışıklık sisteminin bir gıdayı veya maddeyi yanlışlıkla tehdit olarak tanımlamasıyla ortaya çıkar. Reaksiyonlar genellikle birkaç dakika içinde başlar ve hızla ilerler, ancak 2-3 saat sonra da ortaya çıkabilir.

Anafilaksi belirtileri nelerdir?

Anafilaksi potansiyel olarak yaşamı tehdit edicidir ve her zaman acil müdahale gerektirir. Aşağıdaki belirtilerden bir veya birkaçı görülebilir; bunlara genellikle ABC belirtileri denir.

Hava yolunda

Boğaz, dil veya üst solunum yollarında şişme (boğazın sıkışması, ses kısıklığı, yutma zorluğu).

Solunumda

Aniden başlayan hırıltı, nefes alma zorluğu, gürültülü nefes alma.

Dolaşımda

Baş dönmesi, baygınlık hissi, ani uyuşukluk, yorgunluk, kafa karışıklığı, soluk ve nemli cilt, bilinç kaybı.

Ek olarak görülebilecek diğer belirtiler ise şunlardır:

• Vücudun herhangi bir yerinde kırmızı kabarık döküntü (kurdeşen veya ürtiker olarak bilinir)
• Ağızda karıncalanma veya kaşıntı hissi.
• Dudakların, yüzün veya gözlerin şişmesi.
• Mide ağrısı veya kusma.

Ayrıca bu semptomlar kendiliğinden de ortaya çıkabilir. ABC semptomlarınız yoksa, reaksiyon muhtemelen daha az ciddi olacaktır ve anafilaksi ile aynı olmayacaktır, ancak ABC semptomlarının gelişmesi durumunda dikkatli olmak önemlidir.

Anafilaksi nedir?

Anafilaksi, kişinin potansiyel olarak yaşamını tehdit edebilecek bir alerjik reaksiyondur. Gıda, ilaç veya böcek sokmalarından sonra aniden ortaya çıkabilir. Alerjik reaksiyonlar, vücuttaki hücrelerden histamin de dahil olmak üzere kimyasalların aniden salınmasıyla oluşur. Salınım, bağışıklık sistemi antikorları (İmmünglobulin E veya IgE olarak adlandırılır) ile maruz kaldığı yiyecek veya madde (Alerjen olarak bilinir) arasındaki reaksiyonla tetiklenir.

Vücut daha önce alerjene maruz kalmış olabilir, ancak kişi o sırada bunun farkında olmayabilir. Önceki durumda, alerjen yanlışlıkla bir tehdit olarak tanımlanmış ve ona karşı antikorlar oluşmuştur, bu da bir sonraki maruziyette ciddi bir reaksiyon meydana gelebileceği anlamına gelir. Mekanizma o kadar hassastır ki bazen alerjenin çok az miktarı bile  alerjik reaksiyona yol açabilir. Anafilaksi yaygın değildir, ancak her yaştan insan etkilenebilir. Astım veya alerjik cilt rahatsızlığı, atopik egzama gibi diğer alerjik rahatsızlıkları olan kişiler anafilaksi geliştirme riski en yüksek olanlardır.

Anafilaksi neden olur?

Anafilaksiye yol açan en yaygın tetikleyiciler şunlardır:

• Özellikle eşek arısı ve arı sokmaları gibi böcek sokmaları.
• Fıstık ve ağaç yemişleri.
• Süt ve deniz ürünleri gibi diğer yiyecek türleri.
• Antibiyotikler gibi bazı ilaçlar.

Anafilaksik şok belirtileri neler?

Anafilaksi belirtileri çok hızlı ortaya çıkar. Genellikle yiyecek, ilaç veya böcek sokması gibi alerjisi olana bireyde temastan hemen sonra başlar.

Belirtileri şunlardır:

• Boğazın ve dilin şişmesi.
• Nefes almada zorluk veya çok hızlı nefes alma.
• Yutma güçlüğü, boğazda sıkışma veya ses kısıklığı
• Hırıltı, öksürük veya solunum
• Yorgunluk veya kafa karışıklığı.
• Baygınlık hissi, baş dönmesi veya bayılma.
• Ciltte soğukluk.
• Mavi, gri veya soluk cilt, dudaklar veya dil.
• Ayrıca şişmiş, kabarık veya kaşıntılı bir döküntüler de olabilir.

Anafilaktik şok anında ne yapılmalı?

Anafilaksi, hemen tıbbi müdahale gerektiren acil bir durumdur. Soluk, soğuk ve nemli bir cilt, zayıf, hızlı bir nabız, nefes darlığı, akıl karışıklığı ve bilinç kaybı gibi belirtiler varsa, mümkün olan en kısa sürede epinefrin (adrenalin) kullanılmalı ve acil tıbbi yardım için 112 aranmalıdır. Özellikle alerjik birey üzerinde epinefrin yani adrenalin otoenjektörü taşıyorsa, bu ilaç hemen uygulanmalıdır.

Epinefrin enjeksiyonundan sonra semptomlar iyileşse bile semptomların tekrar etmeyeceğinden emin olmak için yine de bir acil servise gitmek önemlidir. Çünkü her 5 kişiden 1'i ilk anafilaktik reaksiyondan 12 saat sonra ikinci bir anafilaktik reaksiyon yaşayabilir. Buna bifazik anafilaksi denir.

Anafilaksi nasıl teşhis edilir?

Bir anaflaktik reaksiyon ya da ciddi alerjik reaksiyon sonrasında, bunlarla ilgili belirti ve semptomlar gösteren bireylerin bir doktora görünmesi hayati önem taşır. Doktorunuz, yaşadığınız alerjik reaksiyon belirtilerini ve aşağıdakilerden herhangi birinden dolayı reaksiyon belirtileri görüp görmediğinizi soracaktır. Bunlar:

• Yiyecekler
• İlaçlar
• Lateks
• Böcek ısırıkları veya sokmaları

Anafilaksiye neden olabilecek bir alerjiniz olup olmadığını veya anafilaktik reaksiyon geçirmiş olabileceğinizi öğrenmek için daha fazla teste ihtiyacınız olabilir. Bunlar şunları içerebilir:

Kan testleri

Kan testi, kanınızda triptaz adı verilen bir enzimin ne kadar olduğunu ölçer. Bu enzim, anafilaksiden sonra üç saate kadar yüksek seviyelerde olabilir. Doktorunuz ayrıca lateks gibi bir alerjinin belirtilerini aramak için kan testleri isteyebilir.

Deri testleri

Deri testleri ayrıca yiyeceklere, kimyasallara veya diğer maddelere karşı alerjilerin olup olmadığını da belirleyebilir.

Başka rahatsızlıklar da anafilaksiye benzeyebileceğinden, doktorunuz semptomlarınızın diğer bir sağlık sorununun işareti olmadığından emin olmak için başka testler yapabilir.

Anafilaksi tedavisi nasıl yapılır?

Anafilaksi için temel tedavi adrenalin iğnesidir. Hastada bir düzelme olmazsa adrenalin aynı dozda 5-15 dakika aralıklar ile yapılmaya devam edilmelidir. Çeşitli maddelere karşı hassas olan ve anafilaksi geçirme ihtimali bulunan herkesin yanında adrenalin iğnesi taşıması büyük önem taşır. Adrenalin iğneleri oto enjektör iğnelerdir. Tek kullanımlık olan bu özel iğneler kas içine ve genellikle uyluk bölgesine uygulanır. Anafilaktik şok sırasında oto enjektörler kıyafetin üzerinden dahi uygulanabilecek şekilde tasarlanmıştır. Bu iğneler, yalnızca doktor tarafından yazılan reçete ile alınabilir. Aynı zamanda, iğne taşımak zorunda olan kişilerin konuyla ilgili uygulama eğitimi alması gerekir. İğne sayesinde profesyonel yardım gelene kadar zaman kazanılmış olur. Tedavi sürecinde ise gelişen duruma bağlı olarak kullanılan yöntemler değişiklik gösterebilir. Belirtilerin devam etmesi halinde sıvı destek, oksijen tedavisi, bronş genişleticiler ve kaşıntıyı giderici antihistaminik ilaçlar, kortizon tedavisi gibi ek destek tedaviler uygulanabilir.

Anafilaksi nasıl önlenir?

Alerjenlerden kaçının

Bilinen alerjenlerden kaçınmak, anafilaksiyi önlemek için yapılabilecek en iyi şeydir. Tetikleyicilerin neler olduğunu bilmiyorsanız, alerji testi yaptırmanız gerekir. Eğer gıda alerjiniz varsa, yiyeceklerinizi dikkatli bir şekilde hazırlamaya özen gösterin ve kendi eviniz dışında herhangi bir yerde yemek yediğinizde, yiyecek hazırlığı hakkında soru sorun.  Böcek alerjisi olanlar, yeşil alanlarda çıplak ayakla yürümemeli, dışarıdayken yoğun parfüm veya çiçek desenli parlak renkler kullanmaktan kaçınmalıdır.  Eğer ilaç veya lateks tetikleyiciniz oluyorsa, tüm sağlık çalışanlarının bunu bilmesini sağlayın, böylece alternatif bir çözüm sunabilirler.

Gıda etiketlerini dikkatlice okuyun

Sizde (veya çocuğunuzda) anafilaksiye neden olabilecek gıda alerjileri varsa, gıda etiketlerini dikkatlice okuyun. Gıdaya karşı bu kadar şiddetli reaksiyonlar gösterdiğiniz zaman, en ufak bir alerjen miktarı bile anafilaksiye yol açabilir. Şüpheye düştüğünüzde asla tüketmeyin.

İmmünoterapi tedavisini deneyin

Bazı durumlarda, alerjenden kaçınmak neredeyse imkansız olabilir. Böcek sokmalarına veya hatta bazı ilaçlara karşı alerjiniz varsa, immünoterapi sizi alerjene karşı duyarsızlaştırmaya ve şiddetli bir reaksiyon geçirme riskinizi azaltmaya yardımcı olabilir. İmmünoterapi sırasında, alerjenin eser miktarlarını içeren bir dizi enjeksiyon yapılır. Zamanla, idame dozuna ulaşana kadar doz artırılır. Bu yalnızca mevcut alerjileri kontrol altına almaya yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda yeni alerji geliştirme riskini de azaltır.

Gıda alerjisi ilaçları kullanın

Gıda alerjisi ilaçları almak, immünoterapinin çalışma şekline benzer şekilde, herhangi bir gıda alerjenine karşı duyarsızlaştırmaya yardımcı olabilir. Bu ilaçlar, enjeksiyonlar yerine, gıdalara olan alerjik toleransı artırmak için bu gıdalardan çok az miktarda tüketmenizi gerektirir. Gıdaya karşı yine bir tepki verebilirsiniz ancak bu tepki daha öncekiler gibi şiddetli olmayabilir.

Tedavi için gerekli tüm malzemeleri her zaman yanınızda bulundurun

Alerjenlerden birine maruz kalırsanız, anafilaksiyi tamamen önlemek mümkün olmayabilir. Bu nedenle, gittiğiniz her yerde yanınızda bir epinefrin enjektörü bulundurmak önemlidir. Ayrıca etrafınızdakilerin bu duruma nasıl tepki vereceğini bilmeleri için tıbbi bir kimlik taşıyabilirsiniz. Bu, anafilaktik şokun hayatınızı tehdit edecek noktaya gelme riskini azaltmanıza yardımcı olur.

Anafilaksi kaç saat sonra ortaya çıkar?

Anafilaksi semptomları genellikle bir alerjene maruz kaldıktan birkaç dakika sonra ortaya çıkar. Ancak bazen anafilaksi, maruziyetten yarım saat veya daha uzun bir süre sonra da ortaya çıkabilir. Ancak bazı nadir durumlarda ise anafilaksi belirtilerinin görülmesi saatler sürebilir.

Anafilaksi kendiliğinden geçer mi?

Anafilaksi, ciddi ve potansiyel olarak yaşamı tehdit eden bir alerjik reaksiyondur. Anafilaksi vücudunuzu şoka sokar. Kan basıncında ani bir düşüşe neden olabilir, hava yollarınız tıkanabilir, ağzınız veya boğazınız şişebilir ve kalp veya solunum durması yaşayabilirsiniz. Bu nedenle tedavi olmaksızın kendiliğinden düzelmesi olası değildir.

Anafilaksi dereceleri neler?

Anafilaksi ve belirtileri genellikle aşamalar halinde gerçekleşir. Ancak hızla kötüleşebilir. Belirtiler muhtemelen ilk başta hafiftir ve zamanla kötüleşebilir. Bir reaksiyonu erken fark ederek, belirtilerin daha şiddetli veya yaşamı tehdit edici hale gelmeden önce yardım alınabilir. Anafilaksi aşamaları şu şekildedir:

Aşama 1

Semptomlar hafiftir. Kişi anafilaktik reaksiyon geçirip geçirmediğini henüz bilmiyor olabilir. Hafif bir alerji gibi görünebilir. Kaşıntı olabilir, cildin kırmızı veya engebeli olduğu fark edilebilir. Burunda akıntı başlayabilir. Özellikle anafilaksi riski taşıdığını bilenlerin bu belirtilere dikkat etmesi gerekir.

Aşama 2

Semptomlar artık daha kötü ve vücudun daha büyük bir bölümüne yayılmıştır. Daha büyük bir alanda döküntü veya kurdeşen olabilir. Gözler yaşarmaya başlarken yüzde, dudaklarda veya dilde şişme olabilir. Yutkunmak zorlaşabilir, karın ağrısı, kusma veya ishal de yaşanabilir. Bu aşamada, semptomlar kötüleşmeye devam ederse hemen yardım alınmalıdır.

Aşama 3

Semptomlar kötüleştikçe nefes almada zorluk başlayabilir. Nabız zayıf olabilir ve göğüs ağrısı hissedilebilir. Ayrıca baş dönmesi, sersemlik ve hatta bayılma görülebilir. Bu aşamaya bazen anafilaktik şok denir.

Aşama 4

Semptomlar artık yaşamı tehdit edici bir hale gelmiştir. Tansiyon düşer ve nabız zayıflar. Hava yolları şişmeye devam ettiği için kan gerektiği gibi akmaz. Semptomlar en şiddetli olduğunda, anafilaksi kalp krizine yol açabilir.