Morfin nedir, ne işe yarar? Morfin kullanımının yan etkileri nelerdir?
Morfin bir tür opioiddir. Opioidler, vücutta üretilen doğal ağrı kesici maddelere (endorfinler) benzeyen güçlü ilaçlardır. Opioidler, ağrı mesajlarının sinirler boyunca beyne ulaşmasını engeller. Morfin, şiddetli ağrıya neden olan hemen hemen her durum için yaygın olarak endikasyon dışı kullanılır. Acil serviste, hastalar birinci ve ikinci basamak ilaçlara yanıt vermediğinde, kas-iskelet ağrısı, karın ağrısı, göğüs ağrısı ve hatta baş ağrısı için morfin verilir. Morfinin kronik kullanımı toleransa ve fiziksel ve psikolojik bağımlılığa neden olur.
Morfin nedir, ne işe yarar?
Morfin, narkotik analjezikler (ağrı kesiciler) adı verilen ilaç grubuna aittir. Ağrıyı hafifletmek için merkezi sinir sistemine (MSS) etki eder. Morfin, laboratuvarda afyon haşhaşından elde edilir. Morfin çeşitli dozlarda ve formlarda bulunur, bunlar arasında; tabletler, kapsüller, ağızdan alınan sıvı ve enjeksiyon yer alır. Bazı formülasyonlar anında etki gösterirken, diğerleri daha yavaş etki gösterir. Morfinin tüm formülasyonları yalnızca doktor reçetesiyle temin edilebilir.
Morfin kullanım alanları arasında akut veya kronik olabilen orta ila şiddetli ağrı yer almaktadır. Bunlar:
- Büyük bir travma (örneğin, kırık)
- Ameliyat
- Doğumda doğum sancısı
- Kanser ağrısı
Morfin, yalnızca diğer ağrı kesici yöntemlerin ağrıyı kontrol altına almada etkili olmadığı durumlarda veya (örneğin, yan etkiler nedeniyle) bu yöntemleri kullanamadığınız durumlarda kullanılmalıdır.
Morfin ayrıca diğer tedavilere yanıt vermeyen kronik (uzun süreli) nefes darlığına yardımcı olmak için de kullanılır.
Morfin ne kadar sürede etki eder?
Damar içine yapılan morfin enjeksiyonu en hızlı ağrı kesici etkiyi sağlar. Hemen hemen anında etki gösterir. Morfin tabletleri ve sıvıları 30 ila 60 dakika içinde etki gösterir ancak 4 ila 6 saat sonra etkisi geçer. Yavaş salınımlı morfinin etki göstermesi bir veya iki gün sürebilir ancak ağrı kesici etkisi daha uzun sürer.
Morfin kullanımının yan etkileri nelerdir?
Morfin kullanımının yan etkileri kişiden kişiye değişebilir. Ayrıca kişinin aldığı diğer tedavilere de bağlıdır. Morfin de dâhil olmak üzere tüm opioidlerin, yaşamı tehdit eden solunum problemleri de dahil olmak üzere yan etkileri olabilir. Bu yan etkilerin görülme olasılığı şu durumlarda daha yüksektir:
- Morfin aldığınız ilk seferde
- Doz artışından sonra
- Çok yaşlıysanız
- Mevcut bir akciğer probleminiz varsa
Morfinin diğer yan etkileri:
- Kabızlık
- Baş ağrısı veya baş dönmesi
- Yorgunluk veya uyuşukluk (özellikle bir doz aldıktan hemen sonra)
- İştahsızlık, mide bulantısı ve kusma
- Nadir durumlarda, morfine karşı ciddi bir alerjik reaksiyon (anafilaksi) meydana gelmesi mümkündür.
Uzun vadeli yan etkiler
Uzun süreli ağrı kesiciye ihtiyaç duyan bazı kişilerin uzun süre morfin kullanmaları gerekebilir. Eğer ilacı uzun süre kullanmanız gerekiyorsa, vücudunuz ona alışabilir (tolerans gelişebilir). Bu da zamanla ağrınızı kontrol altına almak için daha yüksek dozlara ihtiyaç duyacağınız anlamına gelir.
Bazı kişiler ağrıya karşı aşırı duyarlı hale gelebilir (hiperaljezi). Bu durumda doktorunuz, bu semptomları hafifletmek için dozunuzu kademeli olarak azaltacaktır.
Morfin herkesi farklı şekilde etkiler; bu yan etkilerin tamamını, bir kısmını veya hiçbirini yaşamayabilirsiniz. Morfin kullanırken ağrı kontrol altına alınamıyorsa veya morfinin kendinizi iyi hissetmenizi engellediğini fark ederseniz, doktorunuzla konuşun.
Morfin bağımlılık yapar mı?
Morfin gibi ilaçlar, dopamin kaynaklı öfori hissi yaratarak beynin ödül sistemini etkiler. Dopamin artışları, zevk veren davranışları pekiştirir ve bu davranışın, sağlıksız olsa bile, tekrarlanmasını teşvik eder.
Zamanla beyin adapte olur ve ödül sistemi daha az duyarlı hale gelir. Bu etkiye tolerans denir. Başlangıçta hissedilen keyif, ilacın tekrar tekrar kullanılmasıyla çok daha az yoğun hale gelir. Bunu yeniden yaratmak için artan miktarlarda morfin tüketilmesi gerekir ve vücut ve beyin kullanımına bağımlı hale gelir. Bir kişi bağımlı hale geldiğinde, ona ulaşmak her şeyi kapsayan bir hale gelir.
Morfin, beyin ve omurilikteki opioid reseptörlerine bağlanır ve onları aktive eder. Bu reseptörler, beynin doğal ağrı kesici sisteminin bir parçasıdır. İlaç aniden kesilirse veya dozu azaltılırsa, yoksunluk belirtileri ortaya çıkabilir; bu nedenle sıklıkla morfin detoksu önerilir. Yoksunluk belirtileri şiddetli olabilir ve anksiyete, kas ağrısı, uykusuzluk, mide bulantısı ve aşırı istek gibi belirtileri içerebilir; bu da rahatsızlıktan kaçınmak için ilacın sürekli kullanımına yol açar.
