Kompartman Sendromu, Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

Kompartman sendromu, belirli bir kas grubunda çok yüksek ve tehlikeli olabilecek seviyede basınç birikmesiyle ortaya çıkan, ağrılı bir sağlık sorunudur. Yüksek basınç sonucunda kan akışı azalabilir, bu da sinir ve kas hücrelerinin besinsiz ve oksijensiz kalmasına yol açabilir. Dolayısıyla kompartman sendromu son derece önemli ve acil tedavi gerektiren bir durumdur. Tedavide gecikme olması ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Bu nedenle erken tanı koyularak gereken önlemler alınmalıdır. Kompartman sendromunda erken tanı, sinir ve kaslarda kalıcı olabilecek fonksiyonel kaybı engeller.

Kompartman Sendromu Nedir?

Kompartman, içinden damar ve sinirlerin geçtiği, kas, kemik, fasya ve membranlardan oluşan ve belirli bir basınca sahip olan kapalı alandır. Kompartman sendromu ise kompartman adı verilen bu kapalı alanda çeşitli nedenlerden dolayı basıncın artmasıdır. Basıncın artması aynı zamanda dolaşımda bozukluğa ve fonksiyonel kayba da yol açabilir.

İnsan vücudunda normal doku basıncı 0 ila 10 mmHg arasıdır. Basıncın 20 mmHg ve üzerine çıkması, dar çaplı damarlardaki kan akımı için tehlikelidir. 30 mmHg ve üzerine çıktığında ise kas ve kemiklerde etkilenen boruna neden olan durum her tekrar ettiğinde hasta yine ağrı hisseder.

Kompartman Sendromunun Nedenleri Nelerdir?

Kompartman sendromunun temel nedeni kompartman içinde artan basınçtır. Basıncı artıran birçok farklı neden olabilir. Kemik kırılması, kaza ya da deprem nedeniyle ezilmeyle oluşan yaralanma gibi durumlar akut kompartman sendromuna yol açabilir. Yaralı bölgedeki şişlik geçmeden uygulanan alçı veya sıkı bandaj, yılan ısırması, şiddetli yanıklar ve morarmalar gibi nedenlerle de akut kompartman sendromu görülebilir.

Kronik kompartman sendromu ise efora bağlı kompartman sendromu olarak da adlandırılır. Fiziksel aktivite dolayısıyla vücudun bir bölgesine tekrarlayan şekilde yüklenme en yaygın nedenidir. Bisiklet sürmek, koşmak, kürek çekmek gibi tekrarlayan hareketlerle yapılan egzersizler kronik kompartman sendromuna neden olabilir. Kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte uzmanlar egzersiz esnasında kasların kan akışını engelleyecek kadar geçici olarak şişmesinden kaynaklandığını düşünmektedir.

Kompartman Sendromunun Belirtileri Nelerdir?

Akut kompartman sendromunda semptomlar yaralanma sonrasında gelişerek hızla şiddetlenir. Genellikle çok yoğun bir ağrı hissedilir. Etkilenen bölgedeki kaslar gerildiği takdirde ağrı artar. Ayrıca bu bölgedeki cilt rengi soluklaşır ve vücudun diğer bölgelerinde göre daha soğuk olur. Hasta karıncalanma ve yanma hissedebilir. Bu süreçte tedavi edilmediğinde ise uyuşma hissi ve felç başlayabilir.
Kronik kompartman sendromunda semptomlar kademeli olarak gelişirken kasları etkileyen durum ortadan kalktığında belirtiler de kaybolur. Egzersiz sırasında oluşan ağrı ya da kramp, egzersiz bittiğinde geçer. Etkilenen bölgedeki kasın çok fazla şişmesi dışarıdan görülecek kadar büyük bir şişliğe neden olabilir. Akut kompartman sendromunda olduğu gibi etkilenen bölge soğuk ve soluk olabilir. Hasta bu bölgede karıncalanma da hissedebilir. Genellikle alt bacaklarda görüldüğünden dolayı şiddetli vakalarda hasta ayağını hareket ettirmekte zorlanabilir.

Kompartman Sendromunun Neden Olabileceği Komplikasyonlar Nelerdir?

Akut kompartman sendromunda basıncın azaltılması için acil tıbbi müdahale gerekir. Aksi takdirde birkaç saat içinde kas ve sinirlerde kalıcı hasar gelişebilir. Gereken müdahalenin yapılmaması sonucunda amputasyon dahi gerekebilir.

Kronik kompartman sendromu ise acil müdahale gerektirmese de bir belirti görülmesi durumunda bir doktora başvurulmalıdır. Ağrı egzersiz yaparken başlıyorsa ağrı başladığında egzersize devam edilmemelidir. Böyle bir durumda kaslar, kan damarları ve sinirler kalıcı şekilde hasar alabilir.

Kompartman Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?

Kompartman sendromunda tanı koyulması için hastanın öyküsü dinlenir ve fiziki muayene yapılır. Hastanın sağlık geçmişi, ezilme gibi yumuşak dokuların zarar görmesine neden olacak risk faktörlerinin öğrenilmesi açısından gereklidir. Ek olarak akut kompartman sendromunda tek bir muayene teşhis için yeterli olmayabileceğinden 1-2 saatlik bir arayla birkaç muayene yapılabilir. Bununla birlikte deprem gibi kitleleri etkileyen olaylarda ise hızlı teşhis önem taşır. Eğer muayene bulguları teşhis için yeterli değilse ya da hastanın bilinci kapalıysa kompartman basıncı ölçülebilir.

Kompartman Sendromu Nasıl Tedavi Edilir?

Kompartman sendromu tedavisi için ilk olarak etkilenen bölgede sargı, bandaj, atel ya da alçı varsa bunlar tamamen açılır. Şişliği minimuma indirirken dolaşımı iyileştirmek için etkilenen uzuv hastanın kalbinden daha düşük seviyede tutulmalıdır. Bu önlemler etkili olmadığında ya da kötüleşme başladığında cerrahi yöntemler tercih edilebilir. Böyle bir durumda etkilenen tüm kompartmanlara fasyotomi uygulanır. Depremle ilişkili olarak kompartman sendromu ortaya çıktıysa ve teşhis geç koyulduysa fasyotomi uygulaması yapılmaz.
Kronik kompartman sendromunda ise genellikle dinlenmek yeterli olur. Kasların rahatlatılması için fizik tedavi uygulanabilir. Bir egzersiz kronik kompartman sendromuna neden oluyorsa egzersiz türü değiştirilebilir. Bununla birlikte egzersiz sonrası ağrı olan bölgeye buz da tutulabilir. Bazı durumlarda ilaç tedavisi de kronik kompartman sendromu için uygulanabilir. Eğer bu yöntemlerden hiçbiri sonuç vermezse ameliyat gerekebilir.
Kompartman sendromu son derece önemli bir sağlık sorunu olmakla birlikte tedavi edilmemesi de ciddi komplikasyonlar yaratabilir. Dolayısıyla bir yaralanmadan sonra şişlik oluştuysa şişen bölge yukarı kaldırılmalıdır. Bandaj ya da alçı gerginse buna müdahale edilmelidir. Eğer ağrı ve şişlik artarsa bir sağlık kuruluşuna başvurulması gerekir.