Spor Hekimliği Nedir?

Bir meslek olarak profesyonel sporun yanında, sağlıklı bir yaşam için kişilerin yaşına ve kişilik özelliklerine uygun sportif aktivitelerde bulunması oldukça önemlidir. Kişilerin yaptığı spor aktivitesine bağlı vücut fizyolojisinde çeşitli değişimler yaşanabilir veya spor yaralanmaları gibi bazı sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Bu gibi durumların teşhisi, takibi ve tedavisinde uzmanlaşan tıp dalına spor hekimliği adı verilir.

Spor Hekimliği Nedir?

Spor hekimliği kişilere uygun sportif aktivitelerin belirlenmesi, uygulanması, spor esnasında ve sonrasında meydana gelebilecek belirli sağlık sorunlarının önlenmesi, geliştiği takdirde tedavi ve takibinin yapılması ve sporla ilişkili yaralanmaların tedavi edilmesi ile ilgilenen uzmanlık dalıdır. Spor hekimliği ihtisası bütünüyle spor özelinde gerçekleşen sağlık sorunlarına odaklanarak, sportif aktivitelerin sağlıklı şekilde gerçekleştirilmesini hedefler. Spor hekimliği, uyguladığı tedavi ve takip hizmetlerini ortopedi dalı ile iş birliği içinde yürütür.

Profesyonel ve amatör sporcuların spor ile ilişkili yaşadığı sağlık sorunlarının önlenmesi, tanınması, tedavi edilmesi ve takip edilmesi spor hekimliğinin ilgi alanına girer. Bunun yanında hareket eksikliğine bağlı ortaya çıkan sağlık problemlerinin tanınması ve tedavi edilmesi de spor hekimliğinin uzmanlaştığı alanların arasında yer alır. Spor hekimliği sadece spor nedeniyle yaşanan rahatsızlıkların tedavisinde değil, sağlıklı bireylerde egzersiz ve sportif aktivitelerin ideal şartlarda yapılmasına yönelik koruyucu uygulamalar ve araştırmalarda da aktif olarak görev alır.

Sporla ilişkili sağlık sorunları ve spor yaralanmaları toplumda oldukça sık görülür. Çocuklarda görülen tüm yaralanmaların üçte birini spor yaralanmaları oluşturur. Günümüzde fiziksel aktivite, sağlıklı yaşam için vazgeçilmez hale gelmiştir. Dolayısıyla fiziksel aktivitenin bireysel bazda özelleştirilmesi, bireylerin periyodik olarak sağlık kontrolünden geçmesi ve gerekli hallerde tedavi görmesi bir ihtiyaç haline gelmiştir. Tüm bu hizmetler spor hekimliği alanında verilir.

Spor Hekimliği Hangi Hastalıklarla İlgilenir?

Spor hekimleri hareket eksikliği veya sportif aktiviteler nedeniyle gelişen sağlık sorunlarının tanı ve tedavisiyle ilgilenir. Spor hekimliği kapsamında aşağıda özetlenen problemlere yönelik sağlık hizmeti sunulur:

Boyun ve ense ağrıları: Fiziksel aktivite sonrası boyun bölgesinde yer alan kaslar, tendon ve diğer bağ dokularının zorlanmasına bağlı gelişen zedelenmelere ikincil olarak ağrı şikayeti olabilir.
Omuz ağrıları: Spor aktivitelerinin öncesinde veya sonrasında, antrenmanlarla birlikte omuz bölgesindeki dokuların zarar görmesi sık karşılaşılan sorunlar arasındadır.
Dirsek ağrıları: Kolun sık tekrarlayan dairesel hareketleri veya belirli hareketlerin eklem ve çevresindeki dokuları zorlayacak şekilde yapılması sonucunda, dirsek çevresindeki kemiklerde ve bağ dokularında iltihaplanmalar gelişebilir. Dirsek ağrısı sıklıkla tenisçi ve golfçü dirseklerinde görülür.
El ve el parmaklarında ağrı: Spor aktiviteleri esnasında el veya el parmaklarına darbe alınmasına bağlı dokularda hasar meydana gelebilir. Bu bölgede görülen iltihaplanma ve ödem nedeniyle sinir dokularının bası altına kalmasıyla, karpal tünel sendromu gibi ağrılı rahatsızlıklar gelişebilir.
Kalça ağrıları: Koşma, tırmanma gibi kalça ekleminin sık çalıştırıldığı hareketler sebebiyle kalça eklemi kireçlenebilir ve/veya kalça çevresindeki dokular iltihaplanabilir. Bu rahatsızlıklar da ağrıya sebebiyet verebilir.
Diz ağrıları: Diz eklemi; eklem içi ve dışı bağları ile menisküs dokusunu kapsayan karmaşık bir eklem olduğundan, spor aktivitelerinde çeşitli düzeylerde ağrıyla sonuçlanabilen rahatsızlıklara maruz kalabilir.
Ayak ve ayak bileği ağrıları: El ve el parmaklarında olduğu gibi, ayak, ayak bileği ve ayak parmaklarında da fiziksel aktiviteye bağlı travmatik yaralanmalar gelişebilir. Tarsal tünel sendromu gibi sinir dokularının bası altında kalmasına yol açan ödem ve iltihaplanmalar gelişebilir. Ayağın ters yönde bükülmesi sebebiyle ayak kemikleri arasında bağların zorlanması, zedelenmesi veya yaralanması, sık görülen spor yaralanmaları arasındadır.
Tendon iltihaplanmaları (tendinitler): Koldaki veya uyluktaki büyük kas dokularına ait tendonların ve kas gruplarının, tekrarlayıcı ve zorlayıcı hareketlere maruz bırakılmasına bağlı tendinit adı verilen doku iltihaplanması gelişebilir.
Bursitler: Bursa dokusu, eklemlerin hareketleri esnasında eklem çevresi dokuların birbirleriyle sürtünmelerini azaltarak doku zedelenmesini minimalize eden, yastık görevi gören özelleşmiş dokulardır. Tekrarlayıcı ve zorlayıcı hareketler sonucunda bursa dokusu iltihaplanabilir ve bursit gelişebilir.
Myofasiyal ağrı sendromu: Vücuttaki kas gruplarının yanlış şekilde, uzun süreli ve tekrarlayıcı şekilde kullanması, kas dokusu içinde yer alan bağ dokularının iltihaplanması ve ödemli hale gelmesine sebep olabilir. Bu durumda şiddetli ağrı şikayeti gelişebilir.
Fiziksel travma: Fiziksel aktivite esnasında kasların yırtılması, bağların kopması veya hasar görmesi, kemiklerin kırılması veya eklemlerin zedelenmesi gibi durumlarda spor hekimi, ortopedi uzmanlarıyla birlikte tanı, tedavi ve takip sürecinde aktif rol alır.

Spor Hekimliği Hangi Sağlık Hizmetlerini Sunar?

Spor hekimi, fiziksel aktivite veya hareketsizlik sebebiyle ortaya çıkan sağlık sorunlarının tanı, tedavi ve takibine yönelik hizmetlerde bulunur. Bununla beraber bireylerin kişisel özelliklerine uygun fiziksel aktivitede bulunabilmelerine yönelik koruyucu hekimlik faaliyetlerinde de bulunabilir. Spor hekimleri, fiziksel aktivitenin vücut fizyolojisine, biyokimyasına ve biyolojik durumuna etkisini inceleyerek, kişilerin diğer sağlık problemleri ve tedavi süreciyle birlikte fiziksel aktivitenin ilişkisine yönelik önemli değerlendirmelerde ve önerilerde bulunabilir.

Spor hekimlerinin en önemli çalışma alanları; profesyonel veya amatör düzeyde spor yapanların düzenli periyodik muayenelerini, spordan alınan verimin maksimize edilmesini, spora ilişkin yaralanma veya performans kayıpların önlenmesini, yaralanan sporcuların rehabilite edilerek en kısa zamanda eski kondisyonlarına döndürülmesini kapsar. Bunun dışında, kronik hastalıkları olan kişilerin egzersiz yönünden reçete ve uygulamalarının hazırlanmasını da spor hekimleri üstlenir.

Spor hekimliğinin ilgi alanına giren sağlık problemlerinin çözümünde, hekim tarafından hastanın değerlendirilmesinin ardından, gerekli hallerde görüntüleme tetkikleri ve kan tahlilleri ile tanı kesinleştirilir. Acil tedavi açısından uygulanması gereken etkilenen uzvun istirahat ettirilmesi, sabitlenmesi, soğuk uygulama, bası uygulanması gibi yöntemler tatbik edildikten sonra, rahatsızlığın asıl tedavisine yönelik planlama yapılır.

Spor hekimliğinde tespit edilen rahatsızlıkların tedavisinde ilaç tedavisinin yanında, proloterapi, platelet rich plasma (PRP) tedavisi, kuru iğneleme, ozon tedavisi, kinezyo bantlama, manuel terapi gibi yöntemler de kullanılabilir. Fizik tedavi yöntemlerinin uygulanmasında fizyoterapi uzmanlarıyla iş birliği içinde çalışan spor hekimleri, vakaları gerekli hallerde ortopedi uzmanlarıyla birlikte değerlendirerek girişimsel veya cerrahi yöntemlerin uygulanmasını da temin eder.