Vücudun doğal olarak ürettiği bir madde olan koenzim Q10, hücrelerde enerji üretmeye yardımcı olan bir bileşiktir. Üretimi yaşla birlikte azalma eğiliminde olsa da takviyeler ya da gıdalarla alınabilir. Çeşitli rahatsızlıkların ve semptomların iyileştirilmesine yardımcı olabilir. Kalp hastalıkları, diyabet ve migren gibi sağlık durumları üzerindeki etkileri ile ilgili çalışmalar yapılmaktadır.
Koenzim Q10 Nedir?
CoQ10 ya da ubiquinone isimleriyle de anılan koenzim Q10, hücrelerde enerji üretilmesine katkı sağlayan bir tür enzimdir. Yağda çözünen güçlü bir antioksidan görevi görerek hücreleri hasara karşı korur ve bağışıklık sistemini güçlendirir. Elektron taşıyıcı olarak, çeşitli enzimleri birbirine bağlayan mitokondriyal elektron taşıma zincirinin (ETZ) temel bir bileşeni hâline gelir. Zincir tarafından işlenen her elektron çifti, önce CoQ10 ile etkileşime girerek ATP üretimini yeterli CoQ10 seviyelerine bağlı hâle getirir.
Bu enzimin bir vitamin olarak kabul edilmemesinin nedeni, herhangi bir gıdadan alınmasa dahi vücudun kendi kendine üretim yapmasıdır. İnsanlar gibi hayvanlarda da bu üretim kısıtlı da olsa gerçekleşir.
Vücut, çoğu zaman doğal olarak yeterince CoQ10 üretse de nörodejeneratif hastalıklar, fibromiyalji ve kalp hastalığı gibi bazı durumlar nedeniyle enzimin seviyesinde düşüş meydana gelebilir. Statinler gibi kolesterol düşürücü ilaçlar almak da CoQ10 seviyesini azaltabilir. Takviyeler, CoQ10 seviyesinin yükselmesini sağlayabilir.
Koenzim Q10, vücutta en çok börekler, kalp, pankreas ve karaciğerde bulunur. Vücudun CoQ10 üretimi 20 yaş civarında zirve yapar ve sonra düşer. Genellikle hücrelerin güç merkezi olarak adlandırılan mitokondride depolanır. CoQ10, diğer enzimlerin düzgün çalışmasına da yardımcı olur.
Koenzim Q10 Nasıl Etki Eder?
Vücut sistemlerinin düzgün çalışması için enerjiye ihtiyaç duyulur. Hücrelerin içinde bulunan mitokondri, yağ ve diğer maddeleri enerji kaynaklarına dönüştürür. Bu işlem içinse CoQ10 enzimine ihtiyaç duyulur. Enzim, enerji üretmenin yanı sıra hücreleri serbest radikallerin olası zararlarına karşı koruyabilir.
Koenzim Q10, üç farklı oksidasyon durumunda bulunabilir. Bazı formlarda elektronları kabul etme ve verme yeteneği, enzimin serbest radikallerin neden olduğu hasarları ortadan kaldırması için kritik bir özelliktir.
Güçlü bir antioksidan olan koenzim Q10, diğer temel besinlerin emilimini artırabilir. C vitamini ve E vitamininin geri dönüştürülmesine yardımcı olduğu ve bu vitaminlerin etkilerini daha da artırdığı klinik çalışmalarla kanıtlanmıştır.
Koenzim Q10 Faydaları Nelerdir?
Klinik çalışmalar, koenzim Q10'un yaşlanma belirtilerinin görünümünü iyileştirmeye yardımcı olabileceğini göstermiştir. Ayrıca, çevresel faktörlerin ciltteki CoQ10 varlığını azalttığını gösteren araştırmalar da vardır. Son araştırmalar, topikal uygulamaların antioksidan ve cildi yatıştırıcı etkilere sahip olduğunu göstermektedir. Bu nedenle, cilt için birçok yararlı antioksidandan biri olarak koenzim Q10 kullanılabilir.
Koenzim Q10’un bazı hastalıklar için faydaları şu şekildedir:
Tansiyon
Koenzim Q10, vücutta nitrik oksidi artırarak damarların genişlemesine ve tansiyonun düşmesine yardımcı olabilir. Bununla birlikte CoQ10 ve tansiyon arasındaki ilişki, ancak daha fazla çalışma ile anlaşılabilir.
Kalp Hastalıkları
Genel olarak, CoQ10 kalp sağlığının korunmasında önemli bir bileşendir ve özellikle seviyeleri azalan kişilerde yeterli miktarlarda alınmalıdır. Kalp yetmezliği, damarlarda yağ birikmesi (ateroskleroz) ve koroner arter hastalığında, ana tedaviye ek olarak koenzim Q10 alımı incelenmiştir.
Kalp yetmezliğine genellikle inflamasyonu ve oksidatif stresi şiddetlendiren diğer kalp rahatsızlıkları neden olur. Bu, miyokardiyuma zarar vererek tüm vücut bölgelerine yeterince kan pompalanmasını zorlaştırır.
İlaçlar bu tür durumları tedavi etmek için kullanılsa da bazıları ciddi yan etkiler ortaya çıkarabilir. CoQ10'un kalp yetmezliğini etkili bir şekilde tedavi ettiği gösterilmiştir. Kalp yetmezliğinin ilerlemesini yavaşlatırken komplikasyon gelişme riskini azaltabilir.
Migren
Migren, şiddetli zonklama ya da ağrı ile karakterize olan ve tekrarlayan baş ağrısıdır. Enzimin dolaylı olarak etkisi, hücrelerdeki mitokondrilerin de sağlığını korumasıdır. Bu durum, migrenin olası semptomlarının önüne geçilmesine yardımcı olabilir.
Çeşitli araştırmalar, migreni olan kişilerde düşük CoQ10 seviyelerini bildirmiştir. Çalışmalara katılan kişilerde, takviyeler sayesinde baş ağrısının şiddeti azalmasa da atakların süresinin kısalması sağlanmıştır.
Kas Ağrısı
Statin ya da kolesterol düşürücü ilaç kullanan kişiler, ilaçlar nedeniyle kas ağrısı ve kramp gibi belirtilerle karşılaşabilir. Bu rahatsızlıklar, statinlerin neden olabileceği yetersiz CoQ10 seviyelerine bağlı olabilir. Yapılan bir araştırma, günde iki kez 50 mg koenzim Q10 alımının hafif ya da orta derecede kas semptomlarını azalttığını göstermiştir.
Diyabet
Ön klinik çalışmalar, düşük yoğunluklu lipoprotein miktarını ve dolayısıyla tip 2 diyabetin bir komplikasyonu olan kalp hastalığı riskini azaltmada bu enzimin yararlı olduğunu göstermektedir.
Kalıcı yüksek kan şekeri, oksidatif strese ve bunun sonucunda insülin direncine neden olur. İnsülin, kan şekerini düşüren hormondur. İnsülin direnci, tip 2 diyabetin önemli bir bileşenidir. Ek olarak, düşük CoQ10 seviyeleri, diyabette önemli bir prognostik faktör olan diyabetik nefropati ile ilişkilidir.
Çalışmalar, CoQ10 takviyesinin tip 2 diyabetli kişilerde kan şekeri kontrolünü sağlayabileceğini, HDL kolesterolü iyileştirebileceğini ve trigliseritleri azaltabileceğini öne sürmüştür. Ancak, bu çalışmalar yalnızca az sayıda kişi üzerinde gerçekleştirildiği için koenzim Q10 ve diyabet ilişkisi ile ilgili yeterince kanıt yoktur.
Koenzim Q10 Nasıl Kullanılır?
Koenzim Q10; sıvı, jel, kapsül ya da tablet şeklinde takviyeler olarak mevcuttur. Bunlar, 30 ila 600 mg arasında değişiklik gösterir. Topikal kullanıma uygun formlar bulunsa da bunlarla ilgili çalışmalar sınırlıdır.
CoQ10 için belirlenen minimum ya da maksimum doz yoktur. Farklı formlardaki ürünler için belirlenen günlük doz farklı olabilir. Yetişkinler için günlük kullanım miktarı, altta yatan duruma bağlı da değişebilir. Kalp ile ilgili çalışmalarda, günlük doz genellikle 100 mg ila 400 mg arasında tutulmuştur. Nörodejeneratif hastalıkların tedavisinde ise 600 mg ila 3.000 mg arasında doz kullanılmıştır.
Koenzim Q10 yağda çözünebildiği için katı ya da sıvı yağ içeren besinlerle birlikte alındığında vücut tarafından daha kolay emilebilir.
Koenzim Q10 Riskleri ve Yan Etkileri Nelerdir?
Genel olarak güvenli olduğu düşünülmesine ve tıp alanında uzun yıllardır kullanılmasına rağmen, CoQ10 yan etkileri bazı insanları etkileyebilir. Yan etkiler, genellikle takviyeler için belirlenen günlük dozun üzerine çıkıldığında ortaya çıkar.
Potansiyel CoQ10 yan etkileri şunları içerebilir:
- İshal
- Baş dönmesi ya da baş ağrısı
- Mide bulantısı
- Göğüste ağrılı yanma hissi
- Üst karın ağrısı
- İştah kaybı
- Deri döküntüsü
- Işık hassasiyeti
- Uykusuzluk
- Asabiyet
- Tükenmişlik
Koenzim Q10 takviyeleri, varfarin gibi statinlerin ve diğer yaygın kolesterol düşürücü ilaçların antikoagülan etkinliğini azaltabilir. Bu ilaçları alanların, takviyeleri doktor kontrolünde kullanması gerekir.
