Yenidoğan Sarılığı Nedir?

Yenidoğan dönemindeki bebekler, vücudu meydana getiren doku ve organların gelişimlerini tamamlamaması nedeniyle pek çok sağlık sorununa açık haldedir. Büyüme ve gelişme sürecinde aksaklıklar, çeşitli enfeksiyonlar ve farklı sağlık sorunlarının gelişebildiği bu dönemde, bazı fizyolojik olayların etkisiyle de çeşitli klinik belirtiler ortaya çıkabilir. Bu dönemde görülen semptomların doğru değerlendirilmesi oldukça önemlidir.

Yenidoğan Sarılığı Nedir?

Yenidoğan sarılığı, kırmızı kan hücrelerinin parçalanması sonucu açığa çıkan bilirübin isimli maddenin yeterli düzeyde vücuttan uzaklaştırılamayarak kanda birikmesi sonucu, göz küresi ve ciltte sarı rengine doğru değişimle karakterize bir klinik belirtidir. Bilirubinin göz ve ciltte birikmesinin yanında başta beyin dokusu olmak üzere, diğer iç organlarda da birikmesi sonucu ciddi sağlık problemleri gelişebilir. Bunun yanında bilirubinin kanda birikmesine yol açan sağlık sorunlarına bağlı yaşamı tehdit edebilecek klinik tablolar ortaya çıkabilir. Bu nedenle sarılık gelişmesi halinde altta yatan sağlık sorunun doğru ve erken dönemde teşhis edilmesi önemlidir.

Yenidoğanlarda karaciğer ve sindirim sistemi fonksiyonları gelişmesini tamamlamadığından sarılık oldukça sık görülür. Sağlıklı doğan her 10 bebeğin 6’sında sarılık görülürke prematür doğan her 10 bebekten 8’inde sarılık gelişebilir. Sarılık durumu her zaman sağlık problemlerine işaret etmese de belirli hastalıklarda ciddi sarılık gelişebilmektedir. Bu bakımdan yenidoğan sarılıklarının dikkatle ele alınması ve altta yatan nedeninin doğru tespit edilmesi önem arz eder. Çalışmalar sarılık gelişen her 20 bebekten birinde tedavi başlanmasının gerektiğini belirlemiştir.

Yenidoğan Sarılığı Neden Olur?

Bilirubin molekülü esasen kana kırmızı rengini veren kırmızı kan hücrelerinde oksijen taşınmasından sorumlu hemoglobin adı verilen maddenin metabolizması sonucu üretilir. Hemoglobin molekülünün karaciğerdeki yıkımı sonucu sarı renk veren bilirubin üretilir ve safra salgısı üzerinden sindirim sistemine aktarılarak vücuttan uzaklaştırılması sağlanır. Bununla birlikte bağırsaklarda bilirubinin bir kısmı tekrar emilerek kana geçiş yapar. Kanda bulunan bilirubin böbreklerde tekrar süzülerek idrara aktarılır ve idrara sarı rengini vererek bu yolla da vücuttan atılabilir.

Yukarıda bahsedilen mekanizmaların herhangi bir konumunda yaşanan aksaklıklarda kandaki bilirubin düzeyi yükselebilir. Bu durumda ise bilirubin öncelikle göz küresi ve ciltte birikmeye başlar. Kan bilirubin düzeyinin belirli bir seviyeyi aşması durumunda hastada sarılık belirtileri gelişir. Yenidoğanlarda sindirim sistemi ve karaciğer fonksiyonları tam gelişmediğinden sarılık gelişimine yatkınlık mevcuttur. Ancak bazı sağlık sorunlarının etkisiyle ciddi sarılık tablosu da ortaya çıkabilir. Aşağıdaki durumlar veya hastalıkların serinde yendoğanlarda sarılık ortaya çıkabilir:

• Anne sütü sarılığı: Anne sütü içeriğindeki bazı maddelerin bilirübinin bağırsaktan geri emilimini ve kana geçmesini sağlayan enzimlerin daha hızlı çalışmasına, bilirübinin atılımının azalmasına neden olması sonucu gelişen bir durumdur. Kesinlikle anne sütünün kesilmesi gerekmez. Genelde bu durum sarılığın şiddetli olmasına değil, 2 haftadan daha uzun süre devam etmesine neden olur.
• Prematürite: 37. haftadan daha önce sonlandırılan gebeliklerde doğan bebekler prematüre kabul edilir. Prematüre bebeklerde tüm organların büyüme ve gelişme düzeyi yetersiz kabul edilir. Bu bakımdan prematüre bebeklerde yenidoğan bebeklerde olduğu gibi, sindirim sisteminin tam gelişmemesi nedeniyle sarılık gelişmesi sık görülür.
• Gelişme geriliği: Anne karnında gelişen çeşitli sağlık problemleri nedeniyle organların gelişimi istenilen seviyede olmayan çocuklarda sarılık gelişmeye yatkınlık bulunur.
• Kan uyuşmazlığı: Anne kan grubu ile bebeğin kan grubu arasında uyuşmazlığın olması halinde, doğum esnasında yaşanan kanamalar esnasında bebekteki kan hücreleri yıkıma uğrayabilir ve bilirubin üretimi artış gösterir, bunun sonucunda bebekte sarılık gelişebilir.
• Enfeksiyonlar: Bebeklerde görülen sepsis gibi ciddi enfeksiyonların seyrinde düzeyde sarılık ortaya çıkabilir.
• Safra yolu hastalıkları: Bebeklerde doğuştan safra yollarının eksik olması durumunda bilirubin karaciğerden atılamadığından ciddi düzeyde sarılık gelişebilir.
• Kanama: Doğum esnasında veya sonrasında vücudun belirli bölgesinde gelişen kanamalarda, dokularda biriken kanın metabolize edilerek uzaklaştırılması esnasında bol miktarda bilirubin üretildiğinden sarılık gelişebilir.
• Kan hastalıkları: Akdeniz anemisi, orak hücreli anemi gibi kan hücrelerinin genetik olarak sorunlu olduğu bebeklerde kan hücrelerinin yıkımı arttığından bilirubin üretimi ve sarılık gelişme riski artar.
• Enzim eksiklikleri: Kırmızı kan hücrelerinin hasarlanmasını engelleyen bazı metabolizma enzimlerinin genetik olarak eksik veya az sayıda olması durumunda kırmızı kan hücrelerinde hasarlanma ve ciddi düzeyde sarılık görülebilir.

Yenidoğan Sarılığı Belirtileri Nelerdir?

Yenidoğanlarda sarılık belirtileri genellikle hayatın 2 ile 4. gününde sık görülür. Doğum sonrasında bilirubin üretim hızına bağlı olarak belirtilerin ortaya çıkması ve süresi değişkenlik gösterebilir. Altta yatan ciddi sağlık problemlerinin varlığında ilk 24 saatte de sarılık gelişebilir; bu durum ciddi hastalık tablosuna işaret eder. Sağlıklı yenidoğanlarda sarılık düzeyi 3 ile 7. günde maksimum seviyeye ulaşır ve sonrasında azalarak tamamen kaybolur. 1.haftadan sonra azalmayan, 2 haftadan uzun süren sarılıklarda altta yatan bir sağlık probleminin araştırılması gerekir.

Sarılıkla birlikte kandaki bilirubin düzeyinin çok yükseldiği durumlarda bu madde beyin dokusunda birikebilir ve ciddi beyin hasarına yol açabilir. Kernikterus olarak da bilinen bu klinik tabloda belirtilerin kontrol altına alınması zordur ve kalıcı hasar bırakabileceğinden gelişmeden önlenmesi oldukça önemlidir. Aşağıdaki durumlarda yenidoğanda gelişen sarılık patolojik kabul edilir ve altta yatan hastalıklar açısından araştırılması gerekir:

• Hayatın ilk 24 saatinde gelişen sarılık
• Hızla yayılan veya şiddetlenen sarılık
• 38 derece ve üstünde ateşin eşlik etmesi
• Beslenme bozukluğu, emmede güçlük olması
• Bebekte halsizlik, uyku hali çevreye ilgisizlik gelişmesi
• Yüksek frekanslı ağlama nöbetlerinin yaşanması

Yenidoğan Sarılığı Tanısı Nasıl Konur?

Sarılık tanısı klinik muayene sonucu konulabilir. Bununla birlikte tedavi gereksiniminin belirlenmesi adına kandaki bilirubin düzeyinin incelenmesi gerekebilir. Bilirubin kanda iki form halinde bulunur. Direkt ve indirekt bilirubin olarak bilinen bu formlar bilirubin yüksekliğinin karaciğer veya safra yollarıyla ilişkili olup olmadığı konusunda hekime önemli bilgiler verebilir. Bunun yanı sıra sarılığın nedeninin araştırılması esnasında hekim gerekli gördüğü takdirde bazı ek tetkikler isteyebilir. Bu tetkikler arasında kan ve idrar tahlillerinin yanında, beyin ve karın ultrasonu da sayılabilir.

Yenidoğan Sarılığı Tedavisinde Neler Yapılır?

Fizyolojik nedenlere bağlı olarak gelişen yenidoğan sarılıklarında ek bir tedavi gerekmeden yakın takip yapılması yeterlidir. Bebeğin yeterli düzeyde anne sütüyle beslenmesi sonucu 2 hafta içinde sarılığın tamamen iyileşmesi beklenir. Bunun yanında ciddi bilirubin yüksekliği tespit edilen veya patolojik sarılık olduğu düşünülen hastalarda ek tedavi yöntemlerine başvurulması gerekir.

Yenidoğanlarda patolojik sarılıkların tedavisinde amaçlanan kandaki bilirubin düzeyinin azaltılmasıdır. Buna yönelik olarak iki farklı yöntemden yararlanılır. Fototerapi adı verilen ilk yöntemde özel dalga boylarında verilen ultraviyole ışık sayesinde bilirubinin kimyasal yapısı değişime uğratılarak vücuttan atılımı kolaylaştırılır. İkinci tedavi yöntemi ise exchange transfüzyondur. Bu yöntemde yüksek bilirübin içeren yenidoğanın kanının bir kısmı aynı grutan taze tam kan ile değiştirilir. Tedavi süreci boyunca bebeğin yakın takibi gerekteğinden kuvöz ve yoğun bakım yatışı gerekir.