Hareket Hastalığı Nedir?
Taşıt Tutması
Beyin hareketi algılarken 3 farklı sinyali kullanmaktadır. İç kulak, gözler ve ayak, deri, kalça, eklem ve kas duyu reseptörlerinden gelen hareketler beyne aktarılırken bunların arasındaki uyumsuzluk sonucu ortaya çıkan durum ise hareket hastalığıdır. Giden bir araçta kitap okunduğunda iç kulak ve duyu reseptörleri beyne hareket halinde olduğu sinyali göndermektedir. Ancak gözler, kitapta yani sabit bir noktada olduğu için hareketi algılamaz. Beyinde oluşan bu çatışma sonucu da taşıt tutmasının en basit tanımıdır.
Bazı kişiler bu çatışmaya karşı daha hassastır. Ancak nedeni halen daha kanıtlanmış değildir. Ama iç kulağın bu hastalıkta daha büyük rol oynadığı düşünülmektedir. Çünkü kör olan kişilerde de taşıt tutması gözlemlenmiştir.
Akatizi
Sürekli hareket etme hastalığı tıp dilinde akatizi olarak adlandırılmaktadır. Yunanca bir sözcük olan akatizi yerinde duramamak, oturamamak anlamına gelmektedir. İçsel bir huzursuzluk duygusunun yaşandığı bu rahatsızlığı yaşayan kişi kimi zaman kendi bedeninden dışarıya çıkmak istemektedir. Akatizi bipolar bozukluk ve şizofreni rahatsızlıklarında kullanılan ilaçların yan etkisidir. Bu ilaçların etkisi bazen ilacı alır almaz başlamakta ve 6 aydan kısa sürer bazen de ilacı aldıktan çok uzun bir süre sonra kendini göstermektedir. Bu süreç akatizi hastalığının evrelerini de belirler. Kronik akatizi yaşayanlar 6 aydan daha uzun süre sürekli hareket etme isteği ile yaşarlar.
Hipoaktivite
Hiperakvitite genellikle bilinen bir kavramdır. Özellikle çocuklarda görülen yerinde duramamak, sürekli hareket etmek gibi davranışların tam tersi ise hipoaktivitedir. Yavaş hareket etme hastalığı olarak da bilinen bu hastalık aşırı ağır hareket etmek, uyuşukluk ve fazla sakinlik olarak tanımlanabilmektedir. Dikkat eksikliğinde de karşılaşılan hipoaktivite, kişinin tepki verme yeteneğini etkileyen bir durumdur. Bir düşünceyi algılamak ve onu harekete dönüştürme noktasındaki bağlantının zayıfladığı veya kesildiği hipoaktivite, beynin ön loblarında oluşan genetik bir rahatsızlık olarak düşünülmektedir. Ancak gebelik ve doğum sırasında yaşanan bazı riskler de bu hastalığa neden olabilmektedir. Sosyal yaşamda problemler yaşayan kişilerin toplumdan dışlanması ile karşı karşıya kaldığı hipoaktivitede depresyon da beraberinde gelebilmektedir.
Hareket Hastalığı Tanısı
Taşıt Tutması
Taşıt tutmasının belirtileri genellikle bulantı, kusma ve baş dönmesi olarak kendini göstermektedir. Bazı kişilerde ise bu belirtilere huzursuzluk, panik, terleme, uyku hali, baş ağrısı gibi reaksiyonlar da eklenmektedir.
Akatizi
Yerinde saymak, oturur pozisyonda sürekli bir bacağını sallamak veya bir bacağını sürekli diğer bacağının üzerine atmak, yürürken ayaklarını sürümek, yerinde ileri geri sallanmak, tempolu hareketlerde bulunmak, bacaklarını çekerek yürümek, sabırsızlanmak, gerginlik ve panik yaşamak akatizi hastalığının belirtileridir. Bu belirtileri gösteren kişilerin kullandığı ilaçlar da eğer şizofreni gibi rahatsızlıklarda kullanılan ilaçlar ise kişiye akatizi tanısı koymak mümkündür. Beyin travması, parkinson gibi hastalıklarda da görülen akatizinin tanısı için doktor hastanın tüm hareketlerini izler ve belirtiler ile ilgili sorular da sorar. Bazı durumlarda farklı testler de yapılmaktadır.
Hipoaktivite
Hipoaktivite genellikle çocukluk yaşlarda kendini göstermektedir. Bu yüzden de ebeveyn ve öğretmenlerin bu tarz davranışlar gösteren çocuğu bir süre gözlemesi ve daha sonrasında doktora başvurması gerekmektedir. Doktor tarafından çocuğun davranış tablosu incelendikten sonra bazı taramalar gerçekleştirilir. PET ile beyin aktivitesindeki azalma gözlendikten sonra hipoaktivite teşhisi konulabilmektedir.
Hareket Hastalığı Tedavisi
Taşıt Tutması
Yolculuk sırasında taşıt tutması yaşayan kişilerin kendini daha iyi hissetmesi için yapabileceği bazı pozisyonlar bulunmaktadır.
- Arabada giderken ön koltukta oturmak ve dışarıyı izlemek
- Uçakta pencere kenarına ve kanat üstüne oturup uçak içine değil dışarıya bakmak
- Yolcukları gündüz yapmak
- Seyahat boyunca herhangi bir şey okumamak
- Metro, otobüs gibi araçlarda yola ters koltuklarda oturmamak
- Otobüslerde tekerlek üstüne gelen koltukları tercih etmemek
- Gemide güvertenin orta bölümlerinde bulunmak ve ufuk çizgisine bakmak
- Ağır kokulara maruz kalmamak ve araçlarda temiz hava almak için camları açmak
Akatizi
Akatizi tedavisi için öncelikle buna sebep olan ilaçlar bıraktırılır ya da dozu azaltılır. Bazen bu durum hastalığı kaldırsa da bazen de sadece etkilerini azaltmaktadır. Bu yüzden de akatizi belirtisi gösteren kişilerin geç kalmadan doktora başvurması gerekmektedir. İhmal edilen akatizi ileriki dönemde psikotik davranışlara neden olabilmektedir. Bu durum saldırgan davranışları ve kimi zaman da intihar düşüncesini getirmektedir.
Hipoaktivite
Yavaş hareket etme ve hareket azlığı hastalığı bulunan çocuklar için psikolojik bazı ilaçlar önerilebilmektedir. Bunun yanı sıra en önemli tedavisi psikoterapidir. Dikkati arttırma, daha hızlı hareket etme, hafızayı güçlendirme amaçlı psikoterapi tedavisine çocuğun kadar ebeveynlerin de katılım göstermesi oldukça önemlidir. Çeşitli eğitim programları ile çocuklara bu beceriler kazandırılırken anne ve babanın da bu programa uyması ve çocuklarını teşvik etmesi gerekmektedir.
