Kleptomani, temel olarak kişinin ihtiyaç duymadığı eşyaları çalma dürtüsünü kontrol edememek şeklinde tanımlanır. Bir tür psikolojik rahatsızlık olarak kabul edilen kleptomaninin nedenleri kesin olarak bilinmez. Buna rağmen kleptomani oluşumunda beyinde gerçekleşen bazı kimyasal dengesizliklerin ya da bağımlılık mekanizmasının bu rahatsızlık üzerinde etkili olabileceği ön görülmektedir.
Kleptomani hastası olan bireyler çalma eylemini gerçekleştirmeden önce genellikle gergin olsalar da eylem sırasında rahatlama yaşarlar. Çalma eylemi sonlandıktan sonra ise genellikle dahil oldukları bu durumdan dolayı pişmanlık hissederler. Semptomların ortaya çıktığı durumlarda kişinin vakit kaybetmeden ilgili alana dair sağlık uzmanından destek alması gerekir.
Kleptomani Nedir?
Kleptomani, bireyin çalma isteğini kontrol etmekte zorlandığı zihinsel bir sağlık problemidir. Kleptomani hastası olan kişiler, büyük ölçüde yaptıkları eylemden dolayı yoğun bir suçluluk duygusu hissederler. Bir tür dürtü kontrol bozukluğu olarak tanımlanan bu sorun, çoğunlukla ufak hırsızlıklar içerir. Çakmak, sigara, kalem gibi ufak nesnelerin çalındığı bu rahatsızlıkta bir süre sonra çalınan eşyaların boyutu ya da maddi değeri değişebilir.
Kleptomani hastaları yaptıkları eylemin yanlış olduğunun bilincindedir fakat kendilerini durdurmakta oldukça zorlanırlar. Bunu bir irade ya da karakter problemi olarak ele almak mümkün değildir. Bu kişiler, çalma dürtülerini kontrol edebilme yeteneklerinden yoksundurlar. Kimi hastalar daha sonrada çaldıkları eşyaları aynı yere koyabilir, sahibine iade edebilir ya da çeşitli kurumlara bağış olarak dağıtabilir. Bu açıdan bakıldığında kleptomaniyi hırsızlıktan ziyade bir çalma hastalığı olarak görmek gerekir.
Kişi, hangi değerde olursa olsun bir nesneyi sahibinden izin almadan sahiplenmekten zevk duyar. Eylem bilinçli bir biçimde gerçekleşiyor olsa da kendilerini kontrol etmekte başarısız oldukları için dürtü kontrol bozukluğu olarak sınıflandırılır. Bu tip hastalar için hapis cezası gibi ağır sonuçlar dahi caydırıcı bir etki yaratmamaktadır. Kleptomani, çocukluk da dahil olmak üzere her yaşta görülebilir.
Bu rahatsızlık, 4-8 yaş aralığındaki çocuklarda gözlemlenebilir, fakat genellikle ergenlik dönemi ve sonrasında ortaya çıkar. Ayrıca genel itibarıyla kleptomani, kadınlarda daha fazla görülen bir problemdir. Kleptomani bir tür akıl hastalığı olarak ele alınmaz. Davranış bozukluğu ile ilişkilendirilen bu rahatsızlık, akıl sağlığı yerinde olan bireylerde de görülebilir.
Kleptomani rahatsızlığı farklı sorunlarla beraber görülebilir. Bunlar arasında depresyon, takıntı, madde bağımlılığı, kumar bağımlılığı, bipolar bozukluğu, anksiyete, dissosiyatif bozukluklar ya da yeme bozuklukları ön plana çıkabilir. Ailesinde kleptomani veya bağımlılık geçmişi bulunan bireylerde kleptomani görülmesi daha muhtemel olabilir.
Kleptomani Belirtileri
Kleptomani hastalarında belirtiler genel olarak birbirine yakın şekilde seyreder. Söz konusu bireyler, çalmış oldukları eşyaların maddi boyutunu ya da kendilerine yarar sağlayıp sağlamayacakları ile ilgilenmezler. İçlerinde meydana gelen “çalma” dürtüsünün önüne geçemezler. Daimi şekilde kendini tekrar eden çalma girişimleri, yakalanma esnasında inkar, nesnenin çalınmasından sonra duyulan mutluluk hissi, en çarpıcı belirtiler arasındadır. Diğer bir belirti ise bir nesneyi çalmayı planlamadan önce oluşan gerginlik hissidir.
Kişi için olumlu olan bu belirtiler bir süre sonra etkisini yitirir ve utanç duygusu baskın hale gelir. Bazı durumlara kleptomani hastaları, çaldıkları nesneleri istifleyebilir ya da bir alanda saklayabilir. Bu dürtü kontrol bozukluğu problemini yaşayan bireyler, söz konusu eylemi tek başına gerçekleştirir. En yakınları da dahil olmak üzere kleptomani olduklarını genellikle itiraf etmezler. Belirtilerden birkaçını gözlemlemek bile hastalığın teşhisi için güçlü doneler sunar.
Kleptomani Nedenleri
Bir dürtü kontrol bozukluğu olan kleptomaninin nedeni, kesin olarak belli değildir. Bunun yerine, kleptomaniyi ortaya çıkarabilecek risk faktörleri üzerinde durulmaktadır. Beyin bölgesinde bulunan opioid sisteminin doğru çalışmaması, bu durum üzerinde önemli bir role sahiptir. Beynin yapısında ve kimyasında ortaya çıkan farklılıklar, kleptomani için ciddi bir tehdit oluşturabilir.
Kleptomaninin nedenleri araştırıldığında, hastanın beyninde dürtü kontrolü ve engellemeleri kontrol eden bölgelerde oluşan farklılıklara odaklanmak gerekir. Bu tip durumlarda inhibisyonu kontrol etmekle yükümlü olan alanlardaki bağlantılar görece daha güçsüzdür. Tüm bu temel nedenlerin yanında stres, kendini belli bir gruba ait hissetmemek, başarısızlık ve dışlanma gibi durumlar da hastalık için itici bir güç teşkil eder. Bu arada genetik faktörlerin kleptomani üzerinde etkili olup olmadığına ilişkin kesin bir kanıttan söz etmek mümkün değildir.
Kleptomani Tedavisi
Kleptomaninin kesin bir tedavisi bulunmasa da bu rahatsızlıkla başa çıkabilmek mümkündür. Bu dürtü kontrol bozukluğu sorununun tedavi sürecinde temel kriter, rahatsızlığın sebebini ve derecesini doğru şekilde saptamaktır. Dolayısıyla tedavi aşamasına geçmeden önce sağlık uzmanının, kleptomaniye neden olan nedenlere odaklanması gerekir.
Kleptomaninin tedavi sürecinde psikolojik tedavi uygulamaları ön plana çıkar. Bu süreçte bilişsel davranışçı ve dinamik psikoterapi yöntemlerinden somut düzeyde yararlanılır. Kimi durumlarda sağlık uzmanı, hastanın mevcut durumuna bağlı olarak her iki yöntemi de aktif olarak kullanabilir. Kleptomaninin teşhisinde kullanılan somut bir test söz konusu değildir. Fakat sağlık uzmanı diğer olası nedenleri elemek adına çeşitli testlere başvurabilir.
Günümüzde kleptomani tedavisi; ilaç tedavisi ve psikoterapi olmak üzere iki ana kategori altında incelenebilir. Davranışlardaki değişimlerin fark edilme süresi, kullanılan ilaçlara ya da terapinin türüne göre değişiklik gösterebilmektedir.
