Kuş gribi, yabani su kuşları aracılığıyla dünyaya yayılır ve evcil kümes hayvanları ile diğer kuş ve hayvan türlerini enfekte edebilir. Kuş gribi virüsleri çoğunlukla insanları enfekte etmese de bazı türlerinin insana da bulaştığı görülmüştür. Özellikle kümes hayvanları ya da diğer kuşlarla yakın temas halinde olan kuşlardan insanlara geçebilir.
Kuş Gribi Nedir?
Kuş gribi, A tipi virüslerin neden olduğu ve hem vahşi hem de evcil kuşlar arasında yayılan bulaşıcı bir grip türüdür. Nadir durumlarda, insanları etkileyebilir. Kuş dışkısına veya tüylerine temas etmek, bir insanın kuş gribine yakalanmasının en kolay yoludur. Virüsün insandan insana bulaşabileceğine dairse net bir kanıt bulunmaz.
Bu hastalığa, genetik özellikleri hızla değişen ve çoklu alt tiplere ayrılan virüsler neden olur. Hastalık dünya çapında ortaya çıksa da farklı alt tipler belirli bölgelerde diğerlerinden daha yaygın olarak görülür:
- H5N1 (1997'den beri)
- H7N9 (2013'ten beri)
- H5N6 (2014'ten beri)
- H5N8 (2016'dan beri)
Kuş gribi virüsleri insanları kolayca enfekte etmese ve genellikle insandan insana bulaşmasa da dünya çapında az sayıda kişide bu hastalık görülmüştür. Asya kökenli H7N9 ve H5N1 virüsleri, insanlarda görülen kuş gribi vakalarına en çok sebep olan türlerdir ve kuş gribi kaynaklı ölümlerin çoğu bu iki virüs sebebiyle gerçekleşmiştir.
Hayvan türlerini enfekte eden grip virüsleri mutasyona uğrayabilir ve insanları enfekte edebilir. İnsan bağışıklık sistemi, daha önce yalnızca hayvanlara bulaşan virüslere karşı savunmaya sahip olmayabilir. Bu nedenle bu virüsler, insanlarda ciddi hastalıklara neden olabilir.
Kuş gribi virüslerinin birçok türü, kümes hayvanlarında görülür. Hastalığın şiddetine göre genel olarak iki kategoride sınıflandırılabilir:
- Tipik olarak çok az klinik belirtiye neden olan veya hiç olmayan patojeniteli kuş gribi
- Ciddi klinik belirtilere ve yüksek ölüm oranlarına neden olabilen yüksek patojeniteli kuş gribi
Su kuşları başta olmak üzere göçmen yabani kuşlar, kuş gribi virüslerinin doğal konakçısı durumundadır. Solunum sistemi ya da bağırsak yolları içinde farklı kuş gribi virüsü suşları taşıyabilir. Virüsün ve kuşların türüne bağlı olarak virüs, yabani kuşlar için zararsız ya da ölümcül olabilir. Kuşlar, virüs belirtisi çok az olduğunda veya hiç olmadığında dahi virüsleri komşu ülkeler arasında taşıyabilir. Göç yolları boyunca uzak mesafelere virüsün yayılmasına neden olabilir. Yabani kuşlar, kuş gribi virüslerinin evriminde de önemli bir rol oynar.
Mevcut kuş gribi virüsünün yayılmasını kontrol altına almak için alınacak önlemler arasında etkilenen kanatlı sürülerinin belirlenmesi ve itlaf edilmesi, testler ve aşıların araştırılması ile sıkı karantina uygulamaları yer alır.
Kuş Gribi Nasıl Bulaşır?
Kuş gribi, enfekte kuşların mukusları, dışkıları ya da tükürükleri aracılığıyla yayılır. Virüs bir kişinin gözlerine, burnuna ya da ağzına girdiğinde veya kişiler virüsün bulunduğu havayı solunduğunda bulaşabilir. Bulaşma, virüs havada damlacıklar ya da toz halde bulunurken olur. Havanın solunması ya da kişilerin virüs bulunan bir nesneye dokunup ardından ellerini ağzına, gözlerine veya burnuna götürmesi ile gerçekleşir.
Kuş gribi virüslerinin bulaşması, çoğunlukla virüsün bulunduğu yüzeylerle ya da enfekte hayvanlarla temas edildikten sonra görülür. Ancak bazı durumlarda enfekte kuşlar ya da bu kuşların temas ettiği nesnelerle doğrudan temas olmasa da bulaş görülebilir.
Bu virüslerin enfekte bireylerin yakın temasıyla yayılması oldukça nadir görülür. Bununla birlikte kuş gribi virüsleri mutasyona uğrayarak değişme özelliğine sahiptir. Bu nedenle insan enfeksiyonlarının ve insandan insana yayılmanın takip edilmesi gerekir.
Aşağıdaki durumlarda bulaşma görülebilir:
- Ölü ya da diri olması fark etmeksizin enfekte bir kuşla yakın temasta bulunmak
- Enfekte kuşların pisliklerine ya da temas ettikleri yerlere dokunmak
- Enfekte kümes hayvanlarını öldürmek ve yemek
Canlı kuşların satıldığı pazarlar da kuş gribi kaynağı olabilir.
Kuş Gribi Belirtileri Nelerdir?
İnsanlarda kuş gribi virüsü enfeksiyonlarından kaynaklanan hastalıkların şiddeti değişiklik gösterir. Hastalık semptomsuz olabileceği ya da çok hafif belirtilerle ortaya çıkabileceği gibi ölümle sonuçlanacak kadar şiddetli seyredebilir.
Kuş gribinin belirtileri, virüsün türüne bağlı olarak enfeksiyondan sonraki 2 ila 7 gün içinde görülebilir. Semptomlar, çoğu durumda aşağıdakiler de dahil olmak üzere geleneksel influenzaya benzer:
- Ateş
- Titreme
- Kas ağrıları
- Baş ağrısı
- Nefes darlığı
- Boğaz ağrısı
- Öksürük
- Yorgunluk
Bazı kişilerde ayrıca aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir:
- Mide bulantısı
- Kusma
- Karın ağrısı
- İshal
- Göğüs ağrısı
- Burun ve diş eti kanamaları
Hafif bir göz enfeksiyonu olarak seyreden konjonktivit, nadiren de olsa bazı kişilerde görülen tek belirti olabilir. Semptomların ortaya çıktığı günlerde, zatürree ve akut solunum sıkıntısı sendromu gibi daha ciddi komplikasyonların gelişmesi mümkündür. Hızlı bir şekilde tedavi almak ve antiviral ilaçlar kullanmak komplikasyonları önleyebilir ve ciddi hastalık geliştirme riskini azaltabilir.
Kuş gribi komplikasyonları ise aşağıdaki gibidir:
- Göz enfeksiyonları
- Viral pnömoni dahil pnömoni
- Akut solunum sıkıntısı
- Beyin ve kalp iltihabı
Kuş Gribi Tedavisi Nasıl Yapılır?
Kuş gribine karşı etkin bir aşı yoktur. Her özel kuş gribi suşu için özel bir aşıya ihtiyaç vardır. Virüs değişmeye devam ettikçe bu aşıların uyarlanması gerekir.
Antiviral ilaçlar; semptomların şiddetini azaltmaya, komplikasyonları önlemeye ve hayatta kalma şansını artırmaya yardımcı olur. Bu ilaçlar, enfekte kuşlarla yakın temasta bulunan kişilere, bu kişilerin ailelerine ya da sağlık personeli gibi enfekte kişilerle temas etmiş olanlara da verilebilir.
Kuş Gribinden Korunma Yolları Nelerdir?
Kuş gribinden korunmak için aşağıdakiler yapılabilir:
- Kümes hayvanları başta olmak üzere yiyeceklere temas etmeden önce ve temas ettikten sonra elleri ılık su ve sabunla yıkamak
- Pişmiş ve çiğ et için farklı mutfak eşyaları kullanmak
- Etin tam olarak piştiğinden emin olmak
- Canlı kuşlar ve kümes hayvanları ile temastan kaçınmak
- Kuş pisliklerine, hasta veya ölü kuşlara yaklaşmamak ve bunlara dokunmamak
- Canlı hayvan pazarlarına ya da kümes hayvanı çiftliklerine gitmemek
- Az pişmiş ya da çiğ kümes hayvanlarını tüketmemek
- Çiğ yumurta yememek
