Kadın üreme sistemi hastalıkları sağlığı olumsuz etkileyen sağlık problemlerindendir. Genetik ve çevresel faktörler, adet döngüsü, gebelik ve emzirme gibi dönemlerin etkisiyle üreme sisteminde bazı rahatsızlıklar ortaya çıkabilir. Bu rahatsızlıklar kişilerin günlük yaşam kalitesini düşürebilir, iş ve okul performansını, sosyal hayatını olumsuz yönde etkileyebilir. Kadın üreme sisteminde görülen bu rahatsızlıkların önemli belirtilerinden biri yumurtalık ağrısıdır.
Yumurtalık Ağrısı Nedir?
Yumurtalık veya over, kadın üreme sisteminin temel organlarından biri olup dişil üreme hücresi olan yumurta hücrelerinin üretildiği ve rahim dokusuna bırakılmak üzere yumurtlama (ovulasyon) sürecinin yaşandığı iç organdır. Sağlıklı bir bireyde bir çift yumurtalık karın boşluğu içinde, rahmin her iki yanında yer alır. Anatomik olarak ince ve kalın bağırsaklar, rektum, böbreklerden çıkan üreter, mesane, karın içindeki büyük damarlar ve sinirlerle yakın komşuluk içindedir.
Yumurtalıklar, yoğun sinir sonlanmasına sahiptir ve bu nedenle çeşitli hastalıkların etkisiyle ağrı ortaya çıkabilir. Yumurtalık ağrısı, bazı fizyolojik durumların güdümünde yumurtalıklarda meydana gelen değişikliklerden ileri gelebileceği gibi kadın üreme sistemini ve yumurtalıkları etkileyen sağlık sorunlarının klinik belirtilerinden biri olabilir.
Yumurtalık Ağrısı Neden Olur?
Yumurtalıklar; adet döngüsü, gebelik ve emzirme gibi süreçlerin hem düzenleyicisi hem de hedef organlarından olduğundan sürekli bir dönüşüm ve değişim hali içindedir. Bu yüzden çevresel ve vücudun iç işleyişi kaynaklı faktörlerden etkilenebilir. Pek çok kadın hayatının en az bir döneminde yumurtalık ağrısıyla karşılaşır. Yumurtalık ağrısı fizyolojik özelliklerden kaynaklanabileceği gibi bazı sağlık problemlerinin belirtisi de olabilir. Bu nedenle devam eden yumurtalık ağrısının uzman hekim tarafından değerlendirilmesi gerekir.
Yumurtalık ağrısına neden olabilecek durumlar ve hastalıklar aşağıdaki gibi özetlenebilir:
- Yumurtlama ağrısı: Mittelschmerz olarak da bilinen ve adet döngüsünün ortasında meydana gelen yumurtlama (ovulasyon) sürecinde ortaya çıkan ağrıyı ifade eder. Bu durumda yumurtalıkta olgunlaşan ve rahim içinde sperm hücresiyle birleşmeyi bekleyecek olan yumurta hücresi yumurtalık dokusundan ayrılarak rahme doğru harekete geçer. Bu esnada yumurtalık dokularındaki yırtılmaya veya gerilmeye bağlı olarak ağrı gelişebilir. Mittelschmerz ağrıları genellikle düzenli bir adet döngüsünün 13 ila 15. günlerinde hissedilir.
- Yumurtalık kistleri: Yumurtalık dokusu içinde olgunlaşan veya olgunlaşmayı bekleyen yumurta hücreleriyle birlikte hormon düzeylerine duyarlı çeşitli kistik yapılar görülebilir. Bu yapılar çeşitli nedenlerle büyüme ve gelişmeyi sürdürmeleri halinde karın içinde yer kaplayan kistik kitlelere dönüşebilir. Kistlerin karın içindeki çevre dokulara bası yapmaları sonucunda yumurtalık bölgesinde ağrı oluşabilir.
- Yansıyan ağrılar: Karın içinde yer alan karaciğer, bağırsaklar, idrar yolları gibi çeşitli doku ve organlarda meydana gelen rahatsızlıklarda karın ağrısı ortaya çıkabilir. Karın ağrısı yumurtalık bölgesinde de hissedilebilir ve yumurtalık ağrısı ile karıştırılan yansıyan ağrılara neden olabilir. Yansıyan ağrıları genellikle apandisit, kabızlık, böbrek taşları, gebelik veya idrar yolu enfeksiyonu gibi durumlarda görülür.
- Endometriozis: Endometriyum, rahmin iç cidarını döşeyen ve adet döngüsünde dökülerek her döngüde yeniden oluşturulan dokudur. Çeşitli mekanizmalarla endometriyum dokusunun rahim içinden farklı bölgelerde gelişmesi mümkündür. Özellikle yumurtalıklar, rahim tüpleri ve karın içi dokularda endometriyum öbekleri oluşabilir. Endometriyozis adı verilen bu durumda ciddi ağrı şikayetiyle birlikte farklı klinik belirtiler görülebilir.
- Enfeksiyonlar: Kadın üreme sistemi dış çevreyle yakın ilişkide olduğu ve idrar yollarıyla yakın komşuluğu bulunduğu için enfeksiyon etkenlerine açıktır. Çeşitli mikroorganizmalar vulva ve vajina dokusunu enfekte ederek üreme sistemi boyunca yayılım gösterebilir. Pelvik enflamatuar hastalık olarak da bilinen üreme sisteminin iltihaplanması durumunda yumurtalıklara yansıyan ağrı şikayeti görülebilir.
- Yumurtalık Dönmesi: Over torsiyonu olarak da bilinen bu durumda yumurtalık rahme tutunmasını sağlayan ve damar yapılarını da içeren bağlanma noktası etrafında döner. Bunun sonucunda damar yapılar bası altında kalarak organın dolaşımı tamamen engellenebilir veya bozulabilir. Sonuçta yumurtalığın yetersiz dolaşım desteği alması sonucunda doku ölümü gelişmeye başlar ve ciddi ağrı oluşabilir. Yumurtalık dönmesi acil müdahale gerektirir.
- Ovaryan remnant sendromu: Yumurtalıklardan cerrahi işlem geçiren hastalarda, özellikle yumurtalıkların alındığı cerrahilerin sonrasında, yumurtalık dokusuna ait dokuların bir kısmı karın içinde kalabilir. Bu durumda yumurtalık dokuları hormonlara duyarlı şekilde fonksiyon göstermeye devam ettiğinden yumurtalık ağrısı oluşabilir.
Yumurtalık Ağrısı Tedavisinde Neler Yapılır?
Yumurtalık ağrısına yol açan etkenlerin doğru değerlendirilmesi ve teşhis edilmesi tedavi başarısında esastır. Hastalarda altta yatan nedeni iyileştirmeye yönelik tedavinin planlanması gerekir. Yumurtalık ağrısı şikayeti olan hastalarda medikal veya cerrahi tedavi yöntemleri uygulanabilir.
Yumurtalık dönmesi veya yumurtalık kisti gibi anatomik bozukluklara bağlı yumurtalık ağrısı varlığında anatomik sorunun cerrahi olarak düzeltilmesi gerekebilir. Enfeksiyon hastalıkları varlığında antibiyotik tedavisi uygulanmalıdır. Yumurtlama ağrısı gibi fizyolojik durumlarda ağrı şikayetinin giderilmesi için medikal tedavilerden yararlanılabilir. Endometrioziste tedavi hastanın genel durumu, hastalığın yaygınlığı ve şiddeti gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak düzenlenir. Gerekli durumlarda medikal tedaviyle cerrahi tedavi kombine olarak kullanılabilir.
