Çoğunlukla yoğun iş hayatının bir sonucu olarak gelişen tükenmişlik sendromu, kişilerin yaşam kalitesini etkileyebilen ciddi bir durumdur. Tükenmişlik sendromu henüz bir hastalık olarak nitelendirilmese de uzun süreli durumlarda doktora danışılması önerilir. Bireylerin hem iş hayatlarından hem de özel hayatlarından kopmalarına yol açan stres bozukluğu olarak tanımlanabilecek tükenmişlik sendromu, günümüzde iş hayatında yer alan bireylerde sık karşılaşılan rahatsızlıklardan biridir.
Tükenmişlik sendromundan mustarip kişiler yaşadıkları yoğun stresin sonucu olarak iş hayatlarında her zamanki performansı gösteremezler. Düşük performans daha fazla stresi beraberinde getirir. Şirket kültürüne yerleşmiş olan rekabet, tükenmişlik sendromunun en temel sebepleri arasındadır. Tükenmişlik sendromu kişilerin özel hayatlarına da yansır, bireyler memnuniyetsizlik, hoşnutsuzluk duygularını mesai saatleri dışında da yoğun biçimde yaşamaya devam eder. Kişi, içinden çıkması zor bir memnuniyetsizlik döngüsü içine girmiş olur.
Tükenmişlik Sendromuna Ne Yol Açar?
Tükenmişlik sendromu, stresli iş hayatının kişide yol açtığı sıkıntıları tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Rekabet odaklı iş ortamları, mobbing, gelecek kaygısı tükenmişlik sendromunun temel sebepleri arasındadır. Hayır diyemeyen mükemmeliyetçi kişilik özelliğine sahip olmak, kişinin aşırı sorumluluk yüklenmesi ve iş yerindeki organizasyonel problemler tükenmişlik sendromunun oluşmasında neden olan faktörler arasındadır. Bu durumu yaşayan çalışanların daha kolay yoruldukları ve tükenmiş hissettikleri, yaşadıkları yoğun stresi iş çıkışında üstlerinden atamadıkları gözlemlenmiştir.
Bazı kişiler tükenmişlik sendromu yaşamaya daha meyillidir. Mükemmeliyetçi, işinden yüksek doyum edinme beklentisine sahip, eleştirilerden kolay etkilenen bireylerin tükenmişlik sendromu yaşama ihtimali daha yüksektir. Bazı kişilik özelliklerine sahip insanlar tükenmişlik sendromu yaşamaya meyilli olsa da bu durum iş hayatında aktif olarak yer alan herkesin başına gelebilir.
Tükenmişlik sendromu, değişik meslek gruplarında farklı oranlarda görülür. İstatistiklere göre çalışanların daha çok kişiye karşı sorumlu hissettiği meslek grupları tükenmişlik sendromunun sık görüldüğü meslekler arasında yer alır. Çalışma ortamında daha az kişiye karşı sorumluluk hisseden çalışanların tükenmişlik sendromuna yakalanma ihtimali azalır. Dolayısıyla, tükenmişlik sendromunun en önemli sebeplerinden bazılarının iş yerindeki organizasyon problemleri, gergin ortam ve stres olduğu söylenebilir.
Tükenmişlik Sendromu Semptomları Nelerdir?
Tükenmişlik sendromu yaşayan kişiler genelde yaşadıkları sıkıntının geçici olduğuna inanarak konu üzerine düşmezler. İlk aşamalarda bitkinlik hissi ile başlayan tükenmiş sendromunun belirtileri vitamin eksikliği, depresyon gibi farklı hastalıklarla benzerlik gösterebilir ve bireylere göre farklılık gösterebilir. Bu yüzden belirti yaşayanların öncelikle doktor kontrolünden geçerek fiziksel ihtimalleri elemesi gerekir. Tükenmişlik sendromu belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Unutkanlık
- Dikkat dağınıklığı
- Normal işleri yerine getirmekten çekinme
- Erteleme
- Konsantre olmakta zorlanma
- Sindirim sorunları
- Uyku problemleri
- Duyarsızlaşma
- Kolay sinirlenme
- Yorgunluk
- Boşluk ve anlamsızlık hissi
Bu semptomlara ek olarak tükenmişlik sendromu yaşayan kişiler sosyal hayatlarında çeşitli olumsuzluklarla karşılaşabilirler. Sosyalleşmeye enerjisi bulamayarak sosyal çevrelerinden uzaklaşabilir.
Tükenmişlik Sendromunun Nedenleri Nelerdir?
Tükenmişlik sendromu iş hayatıyla ilişkili farklı etkenlerden dolayı ortaya çıkabilir. Tükenmişlik sendromunun ortaya çıkışına etki eden faktörlerden bazıları şunlardır:
- Kontrolde hissetmeme
- Yöneticilerin yüksek beklentisi
- Mobbing ve benzeri olumsuz iş yeri dinamikleri
- Fazla iş yükü
- İş yerinde sosyal destek eksikliği
- İş-özel hayat dengesinin sağlanamaması
- Yapılan işin kişinin kapasitesinin altında ya da üstünde olması
Tükenmişlik Sendromu Hangi Sorunlara Neden Olabilir?
Tükenmişlik sendromu uzun süre devam ederse kişinin sağlığını etkileyebilir. Uzun süre devam eden stres kalp hastalıkları, tip 2 diyabet, uykusuzluk, bağımlılık, depresyon gibi durumların ortaya çıkma ihtimalini artırabilir. Bu yüzden tükenmişlik sendromu yaşayan bireyler yaşadıklarını göz ardı etmemeli, problemlerini çözmek için harekete geçmelidir. Süreci daha rahat atlatmak için psikolog desteği alınabilir.
Tükenmişlik Sendromu ile Nasıl Başa Çıkılır?
Tükenmişlik sendromu yaşayan bireyler stresle başa çıkma yöntemlerini deneyerek stres düzeylerini azaltmaya çalışabilir. Düzenli uyku, meditasyon, farkındalık egzersizleri, yoga ve düzenli beslenme stres seviyesini azaltmaya yardımcı olabilir. Bazı durumlarda iş arkadaşlarının ya da ailenin desteğini almak rahatlatıcı etki sağlayabilir. Tükenmişlik sendromu yaşayanlar kendini çaresiz hissetse de içinde bulundukları durumun tek seçenekleri olmadığını aklında bulundurmalıdır. Eğer tüm çabalara rağmen kişi iş hayatından memnun değilse, tükenmişlik sendromundan kurtulamıyorsa başka iş seçeneklerini değerlendirebilir.
Tükenmişlik Sendromu Tedavisi
Tükenmişlik sendromunun kabul edilmiş bir ilaç tedavisi henüz bulunmamaktadır. En iyi tedavi yöntemlerinin günlük hayatı düzenlemek ve kişinin kendine vakit ayırması olduğu söylenebilir. Bunun için çalışanlar kendilerine ufak molalar ayarlayabilir, iş dışı hobiler edinerek iş ve özel hayat dengesini sağlamaya çalışabilirler.
Sağlıklı beslenme düzenine sahip olmak, bol su içip sebze meyve tüketmek de tükenmişlik sendromunun gelişmesini engellemeye yardımcı olabilir. Kendi çabalarıyla tükenmişlik sendromuyla başa çıkmakta zorlanan bireyler psikoterapiye başlayabilir. Kişi psikoterapi ile kendi düşünce döngülerini ve temellerini keşfederek tükenmişlik sendromundan kurtulabilir. Psikolojik destek kişinin mevcut durumda göremediği seçeneklerin varlığını fark etmesine yardım edebilir.
Tükenmişlik Sendromu Nedir? Neden Meydana Gelir? Hakkında Sık Sorulan Sorular
Rekabet odaklı iş ortamları, mobbing, gelecek kaygısı tükenmişlik sendromunun temel sebepleri arasındadır.