Polikistik Over Sendromu ve Hamilelik

Kadınlarda ortaya çıkan çeşitli sağlık sorunlarına bağlı olarak hormon sistemi olumsuz etkilenebilir; üreme sisteminde gelişen sorunlar da gebeliğin gelişmesini olumsuz etkileyebilir veya anne-bebek sağlığına zarar verebilir. Doğurganlık çağındaki farklı yaşlardaki kadınlarda ortaya çıkan bu sağlık problemlerinden biri polikistik over sendromudur.

Polikistik Over Sendromu Nedir?

Polikistik over sendromu, PKOS veya Stein-Leventhal sendromu; kadınlarda âdet döngüsünün düzenlenmesinde görevli olan hormonların arasındaki dengenin bozulmasına bağlı olarak, yumurtlama (ovülasyon) fazının doğru şekilde gerçekleşmesini engelleyen bir hastalıktır.

Ovülasyonun meydana gelmemesi sonucu, yumurtalıklarda çok sayıda kist gelişimi görülür ve yumurta hücrelerinin üreme sistemine ulaşamaması nedeniyle gebelik gelişme ihtimali azalır. PKOS’u olan kadınlarda; östrojen ve progesteron hormonlarının değerleri normalden düşükken, androjen (eril) hormonlarının kan düzeylerindeki değerinin normalden yüksektir. Bu hormonal dengesizlikle birlikte kadınlarda kilo artışı ve insülin direnci ile birlikte diyabete yatkınlık, yüksek kolesterol seviyeleri ve yüksek kalp hastalığı riski gelişebilir.

PKOS hem hormonlardaki dengesizlik hem de ovülasyonun gerçekleşememesi nedeniyle gebelik gelişimini doğrudan olumsuz etkiler. PKOS hastaları, âdet düzensizliği ile birlikte çocuk sahibi olamama sorunuyla kliniğe başvurabilir. Gebelik gelişmesi durumunda dahi, PKOS hastalarında gebeliği ve anne karnındaki bebeği olumsuz etkileyen, ciddi sağlık problemleri ortaya çıkabilir.

Polikistik Over Sendromu Belirtileri Nelerdir?

PKOS sıklıkla farklı klinik tablolara yol açabildiğinden, tanı konulması aşamasında zorluk yaşanabilir. Semptomlar hastanın kişisel özelliklerine bağlı olarak farklılık arz edebilir. Bununla birlikte, aşağıdaki belirtiler polikistik over sendromunda sıklıkla izlenir:

• Âdet düzeninde; kanama miktarında veya kanama süresinde anormallikler
• Yüz bölgesinde, göğüs bölgesinde ve sırtta kıllanma
• Ciltte yağlanma ve akne gelişimi
• Saçların incelmesi ve dökülmesi
• Kilo artışı
• Ense, kollar, göğüs bölgesi ve kalça bölgelerindeki ciltte kalınlaşma ve renk değişiklikleri
• Koltuk altı ve ense bölgesinde cilt lezyonları
• Korunmasız, düzenli cinsel ilişkiye rağmen çocuk sahibi olamama

Polikistik Over Sendromu Tanısı Nasıl Konur?

Polikistik over sendromunun tanısında, öncelikle benzer şikâyetlere neden olabilecek diğer hastalıkların elenmesi gerekir. Her bir hastalıkta tedavi yaklaşımı farklı olacağından, doğru teşhisin yapılması etkili bir tedavi planı için son derece önemlidir.

Klinik şikâyetlere üreme sistemindeki anatomik problemler, hormon sistemini oluşturan diğer organlarla ilgili hastalıklar veya farklı kadın hastalıkları da neden olabildiğinden, bu bölgelerin detaylı incelemesi için kan testi ve ultrasonografi ile birlikte çeşitli hormon testlerinden yararlanılması gerekebilir.

Hormon dengesizliği, insülin direnci ve yumurtalıkta çok sayıda kistin varlığı gibi polikistik over sendromuna işaret eden bulguların tespiti sonrası PKOS teşhisi konularak gerekli tedavi planlaması yapılır.

Polikistik Over Sendromu Tedavisi Nasıl Yapılır?

Mevcut klinik yaklaşımda polikistik over sendromunun kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Bununla birlikte, hastalık kontrol altına alınarak meydana getirdiği sağlık problemlerinin giderilmesi mümkündür. Tedavide amaç; hastanın hayat kalitesinin artırılması, sağlığının iyileştirilmesi ve istendiği hâlde gebelik gelişiminin desteklenmesidir.

Bu bakımdan, hastanın gebelik isteyip istememesi tedaviyi belirlemede önemlidir. Gebelik isteği olmayan hastalarda, hormon dengesizliğin giderilmesi adına doğum kontrol haplarından yararlanılabilir. Tedavi planında; hastanın kilo vermesinin sağlanması, insülin direncinin azaltılması için metformin tedavisine başlanması ve gerektiğinde farklı ilaç tedavilerinin tatbik edilmesi yer alabilir.

Polikistik over hastalarında gebelik isteği olması durumunda, bazı ilaçların kullanımı sakıncalı olacaktır. Hastalık ovülasyonun gerçekleşmesine engel olabildiğinden, gebelik isteği durumunda öncelikle ovülasyonun gerçekleşmesine yönelik çeşitli metotlar kullanılır. İlaç tedavisinin yetersiz kaldığı durumlarda farklı yöntemlerden yararlanılması gündeme gelebilir.

Polikistik over sendromu sonrası hamile kalınabilir mi?

Günümüzdeki teknolojik koşulların yardımıyla, polikistik over hastalarının gebe kalması mümkün hâle gelmiştir. Her ne kadar bazı hastalarda ilaç tedavisi sayesinde ovülasyonun gerçekleştirilmesi sağlanarak gebelik elde edilebilse de; hastaların büyük bir kısmında ilaç tedavisi ile başarı sağlanması mümkün olmamaktadır. Bu gibi durumlarda reprodüktif tıp uygulamaları ile gebeliğin gelişimi desteklenebilir.

Reprodüktif tıp uygulamaları arasında ovülasyon indüksiyonu, intrauterin inseminasyon (IUI), in vitro fertilizasyon (tüp bebek) gibi farklı uygulamalar bulunur. Burada amaç; hastanın yumurtalıklarını ovülasyon için hazır hâle getirmek, belirlenen dönemlerde ovülasyonu başlatmak, gerekli hâllerde baba adayından alınan sperm örneklerini yumurta hücreleriyle bir araya getirmektir.

Bununla birlikte, polikistik over sendromu hormon dengesizliği ile birlikte çeşitli sağlık sorunları açısından risk faktörleri oluşturduğundan, gebelik gelişimi sonrası anne ve bebek sağlığını olumsuz etkileyebilecek problemler meydana getirebilir.

Polikistik Over Sendromlu Gebelerde Hangi Sorunlar Gelişebilir?

Polikistik over sendromu kadınlarda tedavi edilmediği takdirde insülin direnci ile birlikte diyabet hastalığı, yüksek kolesterol ile birlikte kalp hastalıkları, yüksek tansiyon, uyku apnesi, rahim kanseri gibi farklı hastalıkların gelişimi açısından yüksek risk taşır. Bunların yanında, polikistik over hastası olan kadınlarda gebelik gelişmesi durumunda aşağıdaki sağlık sorunları ortaya çıkabilir:

• Preeklampsi: Bebek ile plasenta bağlantısını sağlayan fizyolojik mekanizmaların düzgün çalışmamasına bağlı annede yüksek tansiyon, böbrek sorunları, kanama problemleri ve protein kaybı gibi farklı sorunlarla seyreden önemli bir gebelik komplikasyonudur. Preeklampsi hem anne karnındaki bebeğin gelişimini hem de anne sağlığını olumsuz etkileyebilir.
• Gestasyonel diyabet: Polikistik over sendromlu hastalardaki insülin direnci, gebelikle birlikte güçlenerek gebelik diyabetine neden olabilir. Bu ise anne ve bebek sağlığını olumsuz etkileyen bir diğer gebelik komplikasyonudur.
• Gebelik hipertansiyonu: PKOS’un yüksek kolesterol ve kilo artışı ile birlikte hipertansiyon gelişimini kolaylaştırması sonucu, gebelik durumunda hipertansiyon ortaya çıkabilir. Yüksek tansiyon hem anne hem de bebek sağlığı açısından yüksek risk oluşturur.
• Prematüre doğum: Polikistik over sendromlu annelerde, erken doğum görülme sıklığı normal gebelere göre daha fazladır. Prematüre doğan bebeklerde çeşitli sağlık sorunlarının gelişme riski yüksektir.
• Bebeklerde gelişim geriliği: Hormon dengesizliğine bağlı olarak, PKOS’lu anne karnındaki bebekler normale göre daha iri ve yüksek doğum ağırlığına ulaşabilir. Bu ise hem anne karnında gelişme geriliğine, doğumun zorlaşmasına ve doğum komplikasyonlarının gelişme riskinde artışa sebep olabilir.
• Düşük: Polikistik over sendromuna bağlı komplikasyonlar nedeniyle gebeliğin erken evrelerinde düşük meydana gelebilir.
• Doğum sonrası komplikasyon riski: Araştırmalar, PKOS’lu annelerin bebeklerinin; doğum sonrası erken dönemde ciddi sağlık sorunlarına maruz kaldığını ve yoğun bakım desteğine ihtiyaç duyabildiklerini ortaya koymuştur.
• PKOS gelişme riski: Polikistik over sendromlu annelerin kız bebeklerinde, hayatlarının ilerleyen dönemlerinde polikistik over sendromu gelişme riski normal kişilere göre daha yüksektir.