Hepatit B, aynı adlı virüsün neden olduğu karaciğer enfeksiyonudur. Bu enfeksiyon türü, hastalarda akut ve kronik olmak üzere iki farklı şekilde gelişir. Söz konusu enfeksiyonun tespiti için çoğu hastalığın tanısında da faydalanılan kan testi yapılır. Test kapsamında vücudun virüse karşı verdiği tepki olarak nitelendirilebilecek Anti HBs bileşenine odaklanılır.
Anti HBs Nedir?
Hepatit B hastalığına yol açan virüs (HBV), antijenik özellikte çeşitli proteinleri bünyesinde barındırır. Söz konusu proteinlerden biri, virüsün yüzeyinden bulunan HBsAg’dir. Antijen, akut ve kronik hepatit B enfeksiyonunun vücutta geliştiğini belirten önemli bir göstergedir. Vücutta enfeksiyon başladığında bağışıklık sistemi tepki verir. İşte bu aşamada üretilen antikorlardan biri Anti HBs’tir ve görevi HBsAg antijeninin vücuda negatif etkisini sonlandırmaktır.
Anti HBs antikorunun vücutta bulunabilmesi için iki koşul mevcuttur. Yani kişi ya hepatit B enfeksiyonu geçirmiş olmalıdır ya da bu hastalıktan korunmak amacıyla aşı yaptırmalıdır. Aşı, zayıflatılmış veya ölü formda HBV parçaları içerir. Bu sayede bağışıklık sisteminin hepatit B virüsüne karşı tepki vermesi sağlanır. Tepki sonucunda üretilen hepatit B yüzey antijeni antikorları, virüs ile karşılaşmaları durumunda koruyucu etki gösterir.
Anti-HBs antikorları, bağışıklık sistemini virüse karşı savunmada önemli rol oynar. Bu antikorlar, vücutta yeniden HBV belirdiğinde hastalık riskini ortadan kaldırmak için harekete geçer. Anti HBs, virüsü nötralize ederek veya başka bir değişle etkisizleştirerek enfeksiyon oluşumunu engeller.
Anti HBs Testi Nedir ve Kimlere Yapılır?
Hepatit B virüsüne karşı bağışıklık sağlayan antikorların varlığını ölçmek için anti-HBs testi yapılır. Prosedür uygulanmadan önce kişinin tıbbi geçmişi ve halihazırdaki durumu dikkatlice değerlendirilir. Test, genelde şu durumlarda yapılır:
- Test, hepatit B enfeksiyonunun ardından bağışıklık oluşup oluşmadığını belirlemek için yapılabilir.
- Hepatit B aşısı sonrası kişinin bağışıklık kazanıp kazanmadığını değerlendirmek amacıyla test yöntemi uygulanabilir. Test aracılığıyla tutarlı sonuç elde edilebilmesi için aşılama sonrası anti-HBs antikorlarının belirli seviyeye yükselmesi beklenir.
- Rutin anti-HBs testi yapılan gruplar da mevcuttur. Mesela HBV kaynaklı enfeksiyon riski yüksek olduğundan sağlık çalışanlarına belirli aralıklarla test uygulanır. Böylece bağışıklık durumları hakkında net bilgi elde edilebilir.
Anti HBs testinin uygulanmasında sakınca bulunan veya ideal sonuçlar ulaşmanın güç olabileceği bazı durumlar da mevcuttur. Örneğin:
- Yenidoğanlar ve bebekler, hepatit B testine tabi tutulabilir. Fakat sonuçların yorumlanması aşaması yetişkinlerden farklıdır.
- Kronik hepatit B enfeksiyonu olan kişilerin vücudunda, çoğunlukla anti-HBs antikorları üretilemez. Dolayısıyla bu gruba dahil kişilere, aşı yanıtını değerlendirmek için anti-HBs testi yapılmaz.
- Anti-HBs testi, enfeksiyonun erken dönemde belirlenmesi için uygun bir yöntem değildir. Bu nedenle hepatit B enfeksiyonu şüphesi olan kişilere farklı tetkik yöntemleri uygulanır.
- Bazı ilaçlar ve tedavi prosedürleri, bağışıklık sistemi üzerinde etkilere sebep olabilir. Söz konusu kategoriye dahil ilaç ya da tedavi yöntemleri uygulanan kişilerin test sonuçları, diğerlerinden farklı kriterler doğrultusunda değerlendirilir.
- Daha önce Hepatit B aşısına karşı alerji veya anaflaksi gelişmiş kişilere hepatit B aşısı uygulanmaz. Bundan dolayı test yalnızca enfeksiyon sonrası bağışıklık durumunu değerlendirme amacıyla gerçekleştirilebilir.
Anti HBs Testi Nasıl Yapılır?
Anti-HBs testinin uygulanma prosedürü son derece kolaydır. Testin yapılabilmesi için kişiden kan örneği alınması yeterlidir. Kan alımı, genelde dirseğin iç kısmındaki damarlardan gerçekleştirilir. Ancak kişinin durumuna bağlı olarak elin üstü gibi farklı bölgelerden de kan örneği alınabilir.
Alınan kan örneği, laboratuvar ortamında bir dizi işleme tabi tutulur. Sonuçlar birkaç saat içerisinde doktor kanalıyla iletilebilir. Bununla birlikte laboratuvarın iş yükünde yoğunluk varsa sonuçların elde edilmesi birkaç gün sürebilir.
Normal Anti HBs Değeri Nedir?
Anti-HBs değerleri, testin yapıldığı laboratuvarın referans aralığına ve ölçüm birimlerine bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Kandaki anti-HBs miktarı, yaygın kabul gören şekliyle yani IU/L cinsinden ifade edilir. Hastalık veya aşı sonrası dönem için bir kişinin kanında 10 IU/L anti HBs bulunması, normal değer şeklinde yorumlanır. Söz konusu değer, kişinin uzun süre hastalık riskinden uzak kalabileceğini gösterir.
Test sonucunda kandaki antikor miktarı, her zaman ideal değerde çıkmayabilir. Yani kan örneği üzerinde yapılan incelemelerde 10 IU/L altında veya üstünde sonuçlar elde edilebilir. Anti-HBs miktarının, referans değere eşit ya da üzerinde olması “test pozitif” şeklinde nitelendirilir. Bunun anlamı, vücudun hepatit B’den kendisini koruyacak kadar antikor ürettiğidir. İleri tarihte yapılacak tekrar aşı ile değerin aynı kalması sağlanabilir.
Anti HBs Negatif Ne Anlama Gelir?
Antikor düzeylerini ölçümlemek için yapılan test, bazen pozitif sonuçlanmayabilir. Yani incelemenin ardından elde edilen miktar ≥10 IU/L olabilir. Referans değerden düşük bu miktar, testin negatif sonuçlandığını gösterir. 10 IU/L'nin altı değerlere ulaşılması, kişinin hepatit B’ye karşı yeterli düzeyde bağışıklık kazanmamış veya bağışıklık seviyesinin düşük olabileceğine işaret edebilir. Ancak bu yönde karar verilirken yalnızca anti HBs ile yetinilmez.
Hepatit B enfeksiyonu serolojik olarak değerlendirilirken farklı test sonuçları da göz önünde bulundurulur. Söz konusu testler, total Anti-HBc ve HBs-Ag seviyelerinin belirlenmesine yardımcıdır. Böylece daha detaylı bir değerlendirme yapılarak HBV ile daha önce hiç karşılaşılmamış, enfekte olunmamış durumlara açıklama getirilebilir. Hatta virüsün vücuttan temizlenemediği, kronikleştiği ve bulaşıcılığının devamına yönelik tanı konabilir.
Test sonuçları karşılaştırılarak ulaşılan sonuçları daha iyi anlayabilmek için şu şekilde sıralama yapılabilir:
- Tüm serolojik göstergeler negatifse, kişi HBV ile hiç karşılaşmamış demektir.
- Anti-HBs sonucu negatif olmasına rağmen total Anti-HBc ve HBs-Ag pozitifse, kişiye akut yada kronik viral Hepatit B tanısı konabilir.
- Akut viral Hepatit B enfeksiyonu başlangıcından 6 ay sonra kişinin serolojik göstergeleri halen daha aynı ise hastalığın kronikleştiğinden söz edilebilir.
