En ciddi kırık türlerinden biri olan kalça kırığı, yaygın olarak kalçada meydana gelen şiddetli travmadan ya da kemikler yaşla birlikte zayıfladıkça küçük hareketlerden kaynaklanır. Hareketliliği ve bağımsızlığı sınırlayabilir. Hemen hemen tüm kalça kırıkları ameliyat, hastaneye yatma ve uzun süreli rehabilitasyon gerektirir.
Kalça Kırığı Nedir?
Kalça; uyluk kemiğinin üst kısmında, bu kemiğin pelvisle buluştuğu yerde, top ve yuva şeklinde bir eklemdir. Asetabulum adı verilen yuva, pelvisin bir parçasıdır. Top olarak bilinen femur başı ise yuvanın içinde hareket ederek bacağın dönmesine ve ileri, geri ve yanlara doğru hareket etmesine olanak tanır.
Kalça kırığı, uyluk kemiğinin (femur) üst kısmında, leğen kemiğine yakın bir yerde meydana gelen bir kırılmadır. Femur boynu kırığı veya proksimal femur kırığı olarak tanımlanır.
Kalça kırığı çeşitleri aşağıdaki gibidir:
İntertrokanterik Femur Kırığı
İntertrokanterik femur kırıkları kalça ekleminden yaklaşık birkaç santimetre uzakta meydana gelir. Bu tip kırıklar iki şekilde sabitlenir. Yöntemlerden biri, kırığı çaprazlayan ve femur kemiğinin yan tarafına sabitlenen bir plakaya tutturulan büyük bir vidanın kullanılmasıdır. Bu plak ve vida yöntemi, zamanla iyileşen kırığı stabilize eder. Diğer yöntemde ise kırığı çaprazlamak için bir vida kullanılır ancak bu, femur kemiğinin ortasına veya içi boş kanalına yerleştirilen bir çubuğa dahil edilir. Bu iki yöntem, hastanın kalça eklemindeki kendi femur başını korur ve genellikle ameliyattan sonra hemen ağırlık verilmesini sağlar.
Femur Boyun Kırığı
Kalça yuvasının hemen altında femur boynu kırığı bulunur. Kırığı düzeltmenin bir yolu küçük bir kesiden üzerine üç vida yerleştirmektir. Buna perkütan vida fiksasyon adı verilir.
Kırık parçalar ayrılmışsa, en iyi sonucu elde etmek için genellikle femur başının değiştirilmesi gerekir. Bu, tam kalça protezi (kalça ekleminin topunun ve yuvasının değiştirildiği total kalça artroplastisi) veya kalça ekleminin değiştirilmesiyle gerçekleştirilebilir.
Stres Kırıkları
Diğer kalça kırığı türlerinden daha az yaygın olan stres kırığı, femurda tüm kemiği kapsamayan ince bir çatlaktır. Stres kırıkları, aşırı kullanım ve tekrarlayan hareketlerden kaynaklanır ve semptomlar genellikle tendinit veya kas gerginliğine benzer.
Kalça Kırığı Neden Olur?
Kalça kırığının önde gelen nedenleri osteoporoz ve yaştır. Kalça kırığı riskini artırabilecek diğer faktörler şunlardır:
- Aşırı alkol veya kafein tüketimi
- Sedanter yaşam tarzı
- Düşük vücut ağırlığı
- Uzun boy
- Görüş problemleri
- Demans
- Kemik kaybına neden olan ilaçları almak
- Sigara içmek
- Bakım merkezlerinde yaşamak
- Zayıflığa, dengesiz yürüyüşe veya yürüme zorluğuna neden olan durumlar
Yaşlılarda kalça kırığının en yaygın nedeni düşmedir. Gençlerde trafik kazası, düşme veya ağır travma sonucu kalça kırıkları meydana gelebilir. Bazen kalça kırıkları kendiliğinden oluşabilir.
- Düşme: Özellikle 65 yaşından büyük bireylerde düşme nedeniyle kalça kırığı yaygın olarak görülür. Demans, görüş problemleri ya da baş dönmesi gibi nedenlerle düşme meydana gelebilir.
- Kemik deformasyonları: Kalça kemiği oldukça güçlü olduğu için genellikle basit bir düşüşle kırılmaz ancak yaşlandıkça kemikler zayıflar. Osteoporoz, kanser, travmalar ve diğer kemik hastalıkları da kemikleri zayıflatabilir. Bu, ayakta durma yüksekliğinden düşmenin bile kırılmaya neden olabileceği anlamına gelir.
Çeşitli ilaçlar, düşme veya kırık riskinin artmasıyla ilişkilidir. Seçici serotonin geri alım inhibitörleri ve benzodiazepinler de dahil olmak üzere psikoaktif ilaçlar, proton pompası inhibitörlerinin uzun süreli kullanımı ve daha yüksek dozlarda alınan levotiroksin, düşme riskini artırabilir.
Yeme bozuklukları da vücudu güçlü kemikler oluşturmak için gerekli olan temel maddelerden mahrum bırakabilir. Çok az kalsiyum ve D vitamini, daha sonraki yaşlarda kişileri kırıklara yatkın hale getirebilir. Aşırı aktif tiroit gibi bazı tıbbi durumlar, vücudun kalsiyum ve D vitamini emilimini engelleyen bağırsak koşullarına neden olabileceği gibi kemikleri de zayıflatır.
Kalça Kırığı Belirtileri Nelerdir?
Hastanın kalça bölgesinde çok fazla ağrı varsa ve kişiler tipik olarak o taraftaki bacağa ağırlık veremiyorsa, bu kalça kırığı olabileceğinin bir ön göstergesidir. O taraftaki bacak daha kısa ve doğal olmayan bir şekilde dönmüş görünüyorsa, doktor kalça kırığı teşhisini doğrulamak için bir röntgen isteyebilir.
- Kalça kırığının yaygın belirtileri aşağıdaki gibidir:
- Kalçada ya da dizde hissedilebilen ağrı
- Bel ağrısı
- Ayakta duramama veya yürüyememe
- Morarma veya şişme
- Bacağın dışa doğru dönmesi veya daha kısa görünmesi gibi bariz şekil bozukluğu
Kalça kırıkları hareketsizliğe yol açarak kan pıhtılaşması, idrar yolu enfeksiyonu veya zatürre gibi komplikasyonlara neden olabilir. Hareketsiz kalmak kas ve kemik yoğunluğunun daha da azalmasına neden olur ve bu da gelecekte düşme riskini artırır.
Kalça Kırığı Nasıl Teşhis Edilir?
Bir röntgen genellikle kırık teşhisini açıkça ortaya koyar. Röntgende kırık tespit edilemiyorsa CT veya MR çekilebilir. Kalça kırığı varsa genellikle cerrahi tedavi gerektiği için tanının kesin olması önemlidir. Ameliyat yapılmadan önce tam bir tıbbi değerlendirme yapılır. Buna kan testleri, EKG'ler ve göğüs röntgenleri dahildir.
Hastanın bu ameliyat için tıbbi olarak uygun olması önemlidir. Bu, genellikle yaşlı bir kişi üzerinde gerçekleştirilen büyük bir ameliyattır ve mümkün olduğu kadar güvenli bir şekilde tamamlanması gerekir.
Kalça Kırığı Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Kalça kırığının tedavisi çoğu zaman cerrahidir. Kırık bir kalça ağrılı olabildiği için hastaların mümkün olduğunca rahat olması amacıyla ağrı kesiciler reçete edilebilir. Bazı hastalar için parasetamol gibi ağrı kesiciler ağrıların kontrol altında tutulması için yeterlidir ancak bazı kişiler daha güçlü ağrı kesicilere ihtiyaç duyabilir. Bununla birlikte güçlü ağrı kesicilerin yan etkisi olabilir. Ağrı için diğer bir seçenek, daha az yan etkiye sahip olan kasığa enjeksiyondur.
İnternal fiksasyon adı verilen kalça kemiği ameliyatının türü, kalçanın kırıldığı bölgeye bağlı olarak değişiklik gösterir:
- Kalçanın tamamını veya bir kısmını değiştirme ameliyatı
- Kırığını plakla düzeltme ameliyatı
- Kırığını vidalarla sabitleme ameliyatı
- Uyluk kemiğinin içindeki bir çubukla kırığını düzeltmeye yönelik ameliyat
Kalça kemiği ameliyatı, kırık kemiklerin doğru şekilde iyileşebilmesi için bir arada tutulmasına yardımcı olmak üzere vidalar, çiviler veya plakalar içerebilir. Cerrah, kırık kemiğe ulaşmak ve parçaları tekrar yerine yerleştirmek için cilde bir kesi atar.
Genel olarak, femurun baş ve boynunu etkileyen bir kırılma varsa, kalça protezi kullanılabilir veya kırık onarımı yapılır. Kırığın doğasına ve kemiğin ne kadar yerinden çıktığına bağlı olarak femur başına giden kan akışı zarar görebilir. Bu da o bölgedeki kemiğin ölümüne yol açabilir. Bu, avasküler nekroz olarak adlandırılır. Kalça protezi ise oluşabilecek artrit gibi sorunları önleyebilir.
Her ameliyatta olduğu gibi bazen komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Bu komplikasyonlar aşağıdakileri içerebilir:
- Enfeksiyon
- Kanama
- Kan pıhtıları
- Yakındaki sinirlerin hasar görmesi
- Femurun yanlış veya eksik iyileşmesi
- Bacak uzunluğundaki değişiklikler nedeniyle topallama
- Artrit
Bunların yanı sıra ağrının devam etme ya da yeni bir ağrı oluşumu riski bulunur. Bu riskler hastaların yaşına ve diğer sağlık sorunlarına bağlı olarak değişebilir.
