Folat, bazı yiyeceklerde doğal olarak bulunan, suda çözünen B9 vitaminin bir formudur. 8 B vitamininden biridir. Bütün B vitaminleri, vücudun karbonhidratları, glikoza dönüştürmesine yardımcı olur ve bu da enerji üretmek için kullanılır. Genellikle B-kompleks vitaminleri olarak adlandırılan bu B vitaminleri, vücudun yağları ve proteini kullanmasına da yardımcı olur.
Folat nedir?
Folat, suda çözünen ve birçok gıdada doğal olarak bulunan B9 vitamininin doğal formudur. Ayrıca besinlere eklenir ve folik asit formunda takviye olarak satılır. Folat, DNA ve RNA oluşumuna yardımcı olur ve protein metabolizmasında rol oynar. Yüksek miktarda folat vücutta zararlı etkilere neden olabilen bir amino asit olan homosisteinin parçalanmasında önemli bir rol oynar. Folat ayrıca sağlıklı kırmızı kan hücreleri üretmek için gereklidir ve hamilelik ve fetal gelişim dönemlerinde kritik öneme sahiptir.
Folat kaç olmalı?
Normal aralık mililitre başına 2,7 ila 17,0 nanogram (ng/mL) veya litre başına 6,12 ila 38,52 nanomol (nmol/L) olarak tanımlanır.
Folat düşüklüğü belirtileri nelerdir?
Folat eksikliği nadirdir çünkü çok çeşitli yiyeceklerde bulunur. Ancak, aşağıdaki durumlar insanları daha fazla riske sokabilir:
Alkolizm
Alkol, folatın emilimini engeller ve folatın parçalanma ve vücuttan atılma hızını artırır. Alkolik kişiler ayrıca folat içeren düşük kaliteli yiyecekler tüketme eğilimindedir.
Gebelik
Folat ihtiyacı gebelikte artar çünkü folat, fetüsteki hücrelerin gelişiminde rol oynar; spina bifida gibi ciddi doğum kusurlarını önlemek için kullanılır.
Bağırsak ameliyatları veya sindirim bozuklukları
Çölyak hastalığı ve inflamatuar bağırsak hastalığı folat emilimini azaltabilir. Sindirim organlarını ilgilendiren veya mide asidinin normal seviyesini azaltan ameliyatlar da emilimi engelleyebilir.
Genetik varyantlar
MTHFR geninin (1. kromozomun p kolunun 36.3 pozisyonunda yer alan bir genin adıdır) bir varyantını taşıyan kişiler, folatı vücut tarafından kullanılacak aktif formuna dönüştüremezler.
Folat eksikliği olunca ne olur?
Yorgunluk, halsizlik, ciltte solgunluk, hamilelikte düşük veya doğum kusurları riskinin artması, ağız yaraları ve nörolojik sorunlar vücutta yeterli kadar folat bulunmadığında ortaya çıkan semptomlardır. Ayrıca, kansızlık (megaloblastik anemi), nefes darlığı, baş ağrısı ve baş dönmesine neden olabilir.
Folat yüksekliği belirtileri nelerdir?
Günlük 1 mg'dan yüksek dozlarda folat kullanan kişilerde aşağıdaki belirtiler görülebilir:
Mide rahatsızlığı.
Mide bulantısı.
İshal.
Sinirlilik.
Kafa karışıklığı.
Davranış değişiklikleri.
Ciltte solgunluk.
Nöbetler.
Uykusuzluk ve anksiyete.
Folat hangi yiyeceklerde bulunur?
Koyu yeşil yapraklı sebzeler (şalgam yeşillikleri, ıspanak, lahana, roka, karalahana, nane, maydanoz, marul)
Fasulye, mercimek, nohut, bezelye
Kuşkonmaz
Yer fıstığı, ceviz
Ayçiçeği çekirdeği
Dana karaciğeri ve böbrek
Taze meyveler, meyve suları (özellikle portakal ve portakal suyu, limon, mandalina, greyfurt)
Muz, çilek
Avokado
Tam tahıllar
Deniz ürünleri
Yumurtalar
Güçlendirilmiş gıdalar ve takviyeler
Folik asit ve folat aynı şey mi?
Folat, besinlerdeki B9 vitamininin doğal halidir, folik asit ise sentetik bir formdur. Ancak aralarında farklar olmasına rağmen adları sıklıkla birbirlerinin yerine kullanılır.
B12 ve folik asit eksikliğinin ilişkisi
B12 vitamini, sinir hücrelerinin sağlıklı kalması ve korunması için çok önemli bir vitamindir. B12, DNA ve RNA'nın üretimine yardımcı olur. B12 vitamini, kırmızı kan hücrelerinin yapımına ve demirin vücutta daha iyi çalışmasına yardımcı olmak için folat veya folik asit olarak da adlandırılan B9 vitamini ile birlikte çalışır. Folik asit eksikliği, B12 vitamini eksikliği ile birlikte oluşursa kandaki kırmızı kan hücrelerinin sayısının azalmasına neden olur. Bu durum karıncalanma, uyuşma ve denge problemlerine yol açar.
