Karbonmonoksit (CO), renksiz, pratik olarak kokusuz ve tatsız bir gaz veya sıvıdır. Karbonmonoksit zehirlenmesi, karbonmonoksit dumanlarını soluduğunuzda meydana gelir. Karbonmonoksit, vücudun oksijeni doğru şekilde kullanmasını engeller. Karbonmonoksit zehirlenmesinin belirtileri arasında baş ağrısı, baş dönmesi, halsizlik, bulantı ve kusma, kalp atışında hızlanma, nefes darlığı, nöbetler, göğüs ağrısı, hareket sorunları ve bilinç kaybı yer alır.
Karbonmonoksit zehirlenmesi nasıl olur?
Karbonmonoksit, kokusu, tadı veya rengi olmayan bir gazdır. Gaz, odun, propan veya kömür gibi fosil yakıtların yanması ile karbonmonoksit açığa çıkar. Karbonmonoksit dumanını solumak vücudun oksijeni doğru şekilde kullanmasını engeller. Bu, beyne, kalbe ve diğer organlara zarar verebilir. Kalp ve akciğer hastalığı gibi sağlık sorunları olan kişiler daha fazla zarar görme riski altındadır. Bebekler, çocuklar, hamileler ve yaşlılar daha fazla risk altındadır.
Karbonmonoksit zehirlenmesi neden olur?
Karbon monoksit maruziyetinin çoğu soğuk iklimlerde kışın gerçekleşir. Karbonmonoksit zehirlenmesinin en yaygın nedeni kapalı ortamlarda açık ocaklar, bacası çekmeyen soba, şofben, bacasız gaz sobalarında yakıtın iyi yanmamasıdır.
Aşağıdaki maddeler karbonmonoksit gazı üretebilir:
Kömür, benzin, gazyağı, yağ, propan veya odun yakan her şey.
Otomobil motorları.
Kömür ızgaraları (Kömür iç mekanlarda yakılmamalıdır).
Kapalı ve taşınabilir ısıtma sistemleri.
Taşınabilir propan ısıtıcılar.
Sobalar (iç mekan ve kamp sobaları).
Doğal gaz kullanan su ısıtıcıları.
Karbonmonoksit zehirlenmesi belirtileri nelerdir?
Karbonmonoksit zehirlenmesinin etkilediği organlar beyin ve kalptir. Zamanla zehirlenmeye maruz kalma, griple karıştırılabilecek ancak ateş olmadan semptomlara yol açabilir.
Karbon monoksit zehirlenmesinin belirgin semptomları şunlar olabilir:
Nefes almama, nefes darlığı veya hızlı nefes alma gibi solunum sorunları.
Göğüs ağrısı (anjinası olan kişilerde aniden ortaya çıkabilir).
Koma.
Bilinç bulanıklığı, konfüzyon.
Kasılmalar.
Baş dönmesi.
Uyuşukluk.
Bayılma.
Tükenmişlik.
Genel halsizlik ve ağrı.
Baş ağrısı.
Denge sorunları.
Hiperaktivite.
Sinirlilik.
Düşük kan basıncı.
Kas güçsüzlüğü.
Hızlı veya anormal kalp atışı.
Şok.
Mide bulantısı ve kusma.
Bilinçsizlik.
Bu semptomlar grip veya gıda zehirlenmesi gibi diğer sağlık sorunlarına benzerlik gösterir. Kesin teşhis için bir sağlık kuruluşuna görünmek gerekir. Karbonmonoksit zehirlenmesi yaşamı tehdit edicidir. Ölüme neden olabilir. Beyin çok uzun süre oksijensiz kalırsa beyin hasarı da meydana gelebilir.
Hayvanlar da karbonmonoksitten zehirlenebilir. Evlerinde evcil hayvan besleyen kişiler, hayvanlarının karbonmonoksit maruziyetinden dolayı zayıfladığı veya tepkisizleştiği fark edebilir. Genellikle evcil hayvanlar insanlardan önce hastalanır.
Karbonmonoksit ne kadar sürede tehlikeli hale gelir?
Yüksek karbonmonoksit konsantrasyonlarında, karbon monoksit zehirlenmesi beş dakikadan az sürebilir. Daha düşük konsantrasyonlarda, zehirlenmeye neden olmak bir ila iki saat sürebilir.
Karbonmonoksit zehirlenmesi tedavisi
CO zehirlenmesi yaşayanlara yardımcı olmak için hemen alabileceğiniz önlemler şunlardır:
Dengesini veya bilincini kaybetmiş kazazedeleri hemen temiz havaya çıkarın.
İnsanları evden çıkaramazsanız, tüm pencereleri ve kapıları açın. Yanan herhangi bir cihazı (soba, gaz sobaları, su ısıtıcıları, fırınlar, kazanlar, vb.) kapatın.
Karbonmonoksite maruz kalanları mümkün olan en kısa sürede bir hastanenin acil servisine götürün. Basit bir kan testi, CO zehirlenmesinin olup olmadığını belirleyebilir.
Karbonmonoksit solunursa ne olur?
Karbonmonoksit soluduğunuzda, zehir kan dolaşımınızdaki oksijenin yerini alır. Kalbiniz, beyniniz ve vücudunuz daha sonra oksijenden mahrum kalır. Belirtiler kişiden kişiye değişir. Daha ciddi bedensel hasar riski yüksek olanlar arasında küçük çocuklar, yaşlılar, akciğer veya kalp rahatsızlığı olan kişiler, yüksek rakımlarda bulunan kişiler ve sigara içenler bulunur. Karbonmonoksit fetüse (henüz rahimde olan doğmamış bebeğe) zarar verebilir. Çok fazla CO solunduğunda bayılabilir veya hayatınızı kaybedebilirsiniz.
Karbonmonoksit nerelerde bulunur?
Benzin, doğal gaz, yağ, gazyağı, propan, kömür veya odun gibi karbon içeren herhangi bir malzemenin eksik yanması zehirli gazı üretir. Evdeki en yaygın maruziyet kaynaklarından biri gaz veya gazyağıyla çalışan ısıtıcıdır. Gazla çalışan su ısıtıcıları, sobalar ve fırınlar da karbonmonoksit üretebilir.
