Endoskopi Nedir? Nasıl Yapılır? Endoskopi Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

Endoskopi Nedir?

Endoskopi, "endoskop" adı verilen, ucunda kamera ve ışık bulunan esnek bir aletle kesi yapılmadan insan vücudundaki içi boş olan doku ve organları inceleme yönteminin genel adıdır. Gastroenteroloji Bölümü’ nde ise endoskopi; ağız veya makat gibi sindirim boşluklarına açılan noktalardan girilerek yapılan görüntüleme işlemidir. Endoskopi tanı amacıyla kullanılabileceği gibi vücuttan örnek almaya yarayan işlemlerde de kullanılabilir. Bazı durumlarda tedavi için de kullanılabilir.

Endoskopi, uygulanılan bölgeye göre farklı şekillerde adlandırılır. Yemek borusu, mide ve onikiparmak bağırsağını inceleyen yönteme üst gastrointestinal sistem endoskopisi (kısa adıyla gastrokopi); kalın bağırsağın incelenmesi için kullanılan yönteme kolonoskopi, ince bağırsakları inceleyen yönteme ise enteroskopi adı verilmektedir.

Son yıllarda teknolojinin de yardımıyla endoskopi cihazları gelişerek, yutmayı ve görüntülemeyi kolaylaştıracak şekilde ince ve esnek bir hâle gelmiştir. Bu sayede hasta herhangi bir rahatsızlık veya acı hissetmeden, son derece rahat bir şekilde bu işlem uygulanmaktadır. Ayrıca endoskopi işlemleri çoğu zaman hastanın işlemi hatırlamaması, hissetmemesi ve ağrı duymaması için sedoanaljezi denilen hafif bir anestezi altında yapılmaktadır.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), 45 yaşını geçmiş kişilere şikâyet olsun veya olmasın endoskopi kontrolü yapılmasını önermektedir.

Endoskopi Çeşitleri Nelerdir?

Endoskopi yapılış biçimine ve yapıldığı bölgeye göre çeşitlere ayrılır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

Özofagogastroduodenoskopi (Üst GİS Endoskopisi)

Yemek borusu, mide ve onikiparmak bağırsağının incelenmesi için kullanılan yöntemdir. Bu işlem için ağızdan girilerek gözlemlenmek istenen bölgeye kamera ilerletilir ve görüntüleme yapılır. Tanı için biyopsi alınabilir, polipler çıkartılabilir, kanamayı durdurucu endoskopik tedavi yöntemleri uygulanabilir, darlık ve yapışıklık gibi durumlarda genişletme (dilatasyon) işlemi veya stent uygulaması yapılabilir.

Kolonoskopi (Alt Gastrointestinal Sistem Endoskopisi)

Makattan itibaren tüm kalın bağırsağın ve ince bağırsağın son kısmının incelendiği endoskopi türüdür. Endoskopi cihazının makattan girilmesiyle bu organların görüntülenmesi sağlanır. Özellikle 50 yaşını geçmiş hastalarda kolon kanseri teşhisi için 5 yılda bir yapılması önerilmektedir. Eğer ailede kolon kanseri varsa bu işlem daha sık tekrarlanmalıdır.

"Kolonoskopi nasıl yapılır?" diye merak edenler için bu işlem şu şekilde tarif edilebilir: Kolonoskopi yapılmadan önce bağırsak temizleyici ilaçlarla veya bağırsağın yıkanmasıyla bağırsak boşaltılır. Anestezi yardımıyla hastanın rahatlaması sağlanır. Hasta yan yatırılır ve dizlerinin karına doğru çekilmesi sağlanır. Uygun pozisyon sağlandıktan sonra cihazın makattan girişi sağlanarak görüntüleme yapılır. İşlemin süresi 15 ile 30 dakika arasında değişmektedir. Kolonoskopi sonrası, hasta 1 saat boyunca gözetim altında tutularak dinlendirilir ve herhangi bir komplikasyon görülmediği takdirde taburcu edilebilir.

Çift Balonlu Enteroskopi

Gastroskop ile incelenen onikiparmak bağırsağı ve kolonoskopi ile incelenen kalın bağırsağın arasında kalan ince bağırsağın incelendiği endoskopi yöntemdir. İç içe geçmiş iki tüpün uçlarındaki iki adet balonun bağırsak duvarlarına tutunarak ilerletilmesiyle uygulanır.

Kapsül Endoskopi

Sindirim sisteminin görüntülenmesi için küçük kapsül şeklinde kablosuz bir kamera yutularak bu kameranın aktardığı görüntüler yardımıyla tanı koyma işlemidir. "Kapsül endoskopi nedir?" sorusuna kısaca bu şekilde cevap verilebilir. Kapsül endoskopi yalnızca tanı amaçlı kullanılır, bu yöntemle tedavi uygulanamaz.

Geleneksel endoskopi işleminde ağızdan veya makattan esnek bir boru yardımıyla girilerek kablolu olarak anlık görüntü aktarımı sağlanmaktadır. Kapsül endoskopi yönteminde ise içinde görüntüleme işlemi yapacak mikro bir cihazın bulunduğu hap büyüklüğünde bir kapsül su ile yutulur. Bu sayede endoskopi cihazının görüntüleyemediği yerlerin bile görüntüsü elde edilebilir.

Kapsül endoskopi, normal şartlarda risk taşımayan, güvenli bir işlemdir. Ayrıca hasta kapsülün sindirim sistemi organları içerisindeki ilerleyişini hissetmeyeceği için rahat bir işlemdir. İşlem uygulanmadan 12 saat önce yeme içme kesilmelidir. Bazı durumlarda bağırsak boşaltıcı ilaçlar da kullanılabilir. Kapsül yutulduktan 2 saat sonra sıvı gıdalar, 4 saat sonra ise yumuşak katı besinler tüketilebilir. Kapsül endoskopi yöntemi 8 saat sonra veya kapsül doğal yollarla vücuttan atılana kadar devam edebilir. Kapsül genellikle 72 saat içinde doğal yollarda vücuttan atılacaktır.

Endoskopik Retrograd Kolanjiyo Pankreatografi (ERCP)

Bu yöntemde duodenoskop adı verilen endoskopi cihazı ile ağızdan girilerek oniki parmak bağırsağında papilla vater denilen küçük bir delik bulunur. Daha sonra skopi denilen, X ışını kullanılan bir cihazın görüntüleme yapması yardımıyla özelleşmiş kılavuz teller aracılığı ile safra yolu ve pankreas kanalına ulaşılır. Safra yolunda ve pankreas kanalındaki taş, iyi ve kötü huylu darlık gibi hastalıklar tespit edilebilir. Safra yoluna düşmüş taşlar (koledok taşları) ile pankreas kanalındaki taşlar balon veya basket adı verilen cihazlarla ameliyat olmadan çıkartılabilir. Aynı zamanda safra yolu ve pankreas kanalındaki iyi huylu (yapışıklık gibi) veya kötü huylu (kanser gibi) darlıklar ERCP sırasından uygulanan balon dilatasyonu (genişletme) veya stent konulması suretiyle tedavi edilebilir.  

Kromoendoskopi

Bu yöntemde bağırsak yüzeyine verilen özel bir boya sayesinde patolojiler daha iyi görüntülenebilir.

Dar Bant Görüntüleme (NBI)

Sindirim sistemi mukozası ve damarlarda özel bir filtre yardımıyla kontrast oluşturularak yapılan endoskopi işlemidir.

Endoskopik Ultrason (EUS)

Endoskopi cihazının ucuna minik bir ultrason probu yerleştirilmesi ile oluşturulan ileri teknoloji endoskopik tanı ve tedavi yöntemidir. Bu yöntem özellikle tanı konulması güç erken pankreas tümörleri, safra yolu ve safra yolunun bağırsağa açılım yeri olan ampulla vater denilen bölge tümörlerinin tanısında kullanılır. Bu yöntemle aynı zamanda dokudan biyopsi (örnek) almak mümkündür. Yine özellikle bu yöntem sayesinde, büyük pankreas kistlerinde (pankreas psödokistleri gibi) ameliyata gerek kalmadan mide ve pankreas kisti arasına stent konulması ve tedavisi mümkün olmaktadır.

EUS yöntemi ile yemek borusu, mide ve on iki parmak bağırsağında üzeri normal doku ile kaplı iyi huylu ve kötü huylu kabarıkların tanısını da koymak mümkündür.

Gastroskopi (Endoskopi) Nedir ?

Ucunda ışıklı kamera sistemi bulunan özel bir cihaz (gastroskop) ile ağızdan girilerek yemek borusu, mide ve onikiparmak bağırsağının direkt olarak incelenmesi işlemidir. Endoskopi ile genellikle eş anlamlı gibi kullanılmakla beraber endoskopi genel olarak ışıklı kamera sistemi ile vücudumuzdaki içi boşluklu olan herhangi bir organ ve yapısının incelenmesine verilen isimdir. Gastroskopi (endoskopi) işlemine aslında özofagogastroduodenoskopi veya üst sindirim sistemi endoskopisi denilmesi daha doğrudur.

Gastroskopi (Endoskopi) Nasıl Yapılır?

İşlem sedoanaljezi ile yani hafif uyutularak veya hasta isterse sadece boğaza sıkılan lokal anestezik bir sprey ile uyutulmadan yapılabilir. Gastroskopi (endoskopi) işleminde hasta işlemden önce en az 8 saat aç olmalıdır. İlk önce damar yolu açılır. Hasta sol yanına yatırılır ve ardından hastanın ağzına plastikten yapılmış ağızlık denilen bir cihaz takılır. Ardından hastanın kalp atışları, tansiyonu ve oksijen durumu monitorize edilir. Damardan verilen sedoanaljezik ilaçlar ile hasta hafif uyutulur. Ardından gastroskop denilen cihaz ile genellikle 5-15 dakika içinde inceleme tamamlanır. Hasta işlemi duymaz ve hatırlamaz.

Gastroskopi (Endoskopi) Neden Yapılır?

Gastroskopi (endoskopi) işlemi genellikle yemek borusu, mide ve onikiparmak bağırsağının iyi huylu (reflü hastalığı, gastrit, ülser, kanama, midede yabancı cisim gibi) ve kötü huylu (yemek borusu, mide ve duodenum kanserleri) hastalıklarının tanısının konulması için yapılır. Bunların dışında mide ve onikiparmak bağırsağı ülserine bağlı kanamaların durdurulması, poliplerin çıkartılması, iyi ve kötü hastalıkların sebep olduğu darlıkların genişletilmesi, darlıklara stent denilen özel cihazların konulması için de sıklıkla kullanılır. Özetle;

Tanı Amaçlı Endoskopi

• Uzun süreli ve tedaviye dirençli mide ağrısı, gaz, şişlik, hazımsızlık
• Tekrarlayan ve tedaviye dirençli bulantı, kusma, reflü, ses kısıklığı, öksürük
• Mide ve karın ağrısı ile beraber kilo kaybı, terleme, hafif ateş
• Yutma güçlüğü
• Kanlı ve kahve telvesi şeklinde kusma, siyah renkli dışkılama
• Sebebi belli olmayan kansızlık
• Birinci derece yakınlarında mide, yemek borusu kanseri olanlar
• Geçirilmiş mide ameliyatı hikayesi olanlar (özellikle 15-20 yıl önce)

Tedavi Amaçlı Endoskopi

• Mide kanserinin erken safhalarının tedavisi
• Yemek borusu darlıklarını açmak
• Yemek borusuna veya mideye kaçan yabancı cisimleri çıkarmak
• Ülsere bağlı kanamaları durdurma
• Sindirim sitemi organlarında biriken sıvıları boşaltmak
• Çeşitli sebeplerle kendisi beslenemeyen hastalarda mideye besleme borusu takmak gerektiğinde,
• Yemek borusu, mide veya ince bağırsaktaki polipleri çıkarmak

Gastroskopi (Endoskopi) Öncesi Hazırlık Nasıl Yapılır?

Hastanın işlem öncesi 6-8 saat aç olması yeterlidir. Gastroskopi işlemi için özel bir hazırlık yapılmasına gerek yoktur. Ancak hastanın daha önceki hastalıklarını, geçirmiş olduğu ameliyatları, ilaç alerjileri, kullandığı kan sulandırıcı gibi ilaçları işlem öncesi doktoruna bildirmesi gerekmektedir.

Gastroskopi (Endoskopi) İşleminden Korkmalı mıyım? Yan Etkileri Var mı?

Gastroskopi (endoskopi) işlemi hafif uyutularak yapıldığı için hasta işlem sırasında herhangi bir şey hissetmez, ağrı duymaz. Bu nedenle hastaların bu işlemden korkmalarını gerektirecek bir durum söz konusu değildir. Gastroskopi (endoskopi) işlemi son derece güvenilir bir işlemdir. Uyutularak yapılan işlemlerden sonra hastada hafif bir sersemlik hali, hafif boğaz ağrısı olabilir. Deneyimli Gastroenteroloji doktorları tarafından yapılan gastroskopi (endoskopi) işleminde komplikasyon riski 2000’ de 1’ dir. Komplikasyonlar genellikle endoskopik tedavi yöntemleri uygulanırken gelişen kanama, delinme gibi tedavi edilebilir komplikasyonlardır.

Gastroskopi (Endoskopi) İşleminden Sonra Nelere Dikkat Etmeliyim?

Gastroskopi (endoskopi) işleminden 30-60 dakika sonra yemek yiyebilirsiniz. Gastroskopi işlemi sedoanaljezi (hafif uyutularak) yapıldıysa, işlemin yapıldığı gün araç kullanılmamalı, alkol alınmamalı, dikkat gerektiren cihaz ve makine kullanılmamalı ve önemli kararlar (ekonomik, yasal vb) verilmemelidir. 

Kolonoskopi Nedir?

Kolonoskopi; ucunda ışıklı kamera sistemi bulunan, fleksibl (kıvrılabilir), esnek özel bir cihaz (kolonoskop) ile anüsten (makattan) girilerek tüm kalın bağırsağın ve ince bağırsağın son kısmının incelenmesi işlemidir.

Kolonoskopi Neden Yapılır?

Kolonoskopi işlemi kısaca;

• 50 yaş üzeri erkek ve kadınlarda kalın bağırsak kanseri taraması için
• Birinci derece yakınlarında kalın bağırsak kanseri varsa erken tanı koymak için
• Açıklanamayan demir eksikliğine bağlı kansızlık (anemi) sebebini bulmak için
• Nedeni bilinmeyen karın ağrısı ve kilo kaybı durumlarında
• Dışkıda kan görülmesi ve makattan kan gelmesi durumunda
• Dışkıda gizli kan pozitifliğinin saptandığı durumlarda
• Uzun süren sebebi bilinmeyen ishal ve kabızlık durumunda
• Crohn hastalığı ve ülseratif kolit gibi kronik iltihaplı bağırsak hastalıklarının tanı ve tedavinin takibi gibi durumlarda yapılan endoskopik tanı tanı yöntemidir.

Yukarıdakiler dışında kalın bağırsak poliplerinin çıkartılması, ameliyat sonrası ve iltihaplı bağırsak hastalıklarının yol açtığı darlıkların balon veya stent yöntemi ile açılması gibi durumlarda kolonoskopi işlemi yapılabilir.

Kolonoskopi Nasıl Yapılır?

Hasta işlem hazırlığı yaptıktan sonra endoskopi ünitesine geldiğinde hastaya özel olarak hazırlanmış kolonoskopi şortu giydirilir. İşlem öncesi hastaya damar yolu açılır. Hasta sol yanına yatar. Kolonoskopi işlemi yaklaşık 15-30 dakika sürer. Damar yolundan verilen sedoanaljezik ilaçlarla hasta hafif uyutulur. Kolonoskopi sırasında hasta herhangi bir ağrı hissetmez ve işlemi hatırlamaz. Kolonoskopi işleminde anüsten girilerek tüm kalın bağırsak ve ince bağırsağın son kısmı incelenir. Gerekli gördüğünde biyopsi alınabilir veya polip denilen kanser öncesi lezyonlar çıkartılabilir.

Kolonoskopi İşlemi Öncesi Neler Yapmam Gerekir?

Kolonoskopi işlemi sırasında kalın bağırsak temizliğinin tam olarak yapılması işlemin kalitesi ve olası tanıların atlanılmaması için çok önemlidir. Bu nedenle genellikle işlem yapılacağı tarihten 3 gün öncesinde bol sulu, yumuşak, lifsiz, posasız, tanesiz beslenmek çok önemlidir. Özelikle yapraklı ve lifli, çekirdekli, sindirilmesi zor gıdalardan uzak durmak, bunun yerine bol su, çorba, muhallebi, tanesiz komposto gibi gıdalarla beslenmek gerekir. Kolonoskopi işlemi öncesi size verilen diyete uymak ve işlemden önceki gece kullanılması gereken müshil tarzı bağırsak boşaltıcı ilaçları tam olarak kullanmanız gerekmektedir. İşlemden önceki gece verilen bağırsak temizleyici ilacı tam olarak kullanmak ve size belirtilen miktarda su tüketmek işlem kalitesi için son derece önemlidir. Kolonsokopi işlemine gelirken en az 6-8 saat aç olmak gerekir.

Kolonoskopi Yan Etkileri Nelerdir?

Kolonoskopi işlemi genellikle son derece güvenli bir işlemdir. Deneyimli bir Gastroenteroloji doktoru tarafından yapılması gereken kolonoskopi sonrasında en sık görülen yan etkiler; işlem sırasında kalın bağırsağa verilen havaya bağlı karın şişlik, gaz, ağrı ve bazen bulantı, kusmadır. Bunun dışında uygulanan hafif anestezik ilaçlara (sedoanaljezi) bağlı olarak işlem sonrası sersemlik hissi, baş dönmesi, hafif bulantı görülebilir. Kolonoskopi sırasında eğer biyopsi alınması, polip çıkartılması (polipektomi), darlık genişletilmesi gibi girişimsel bir işlem yapılmışsa buna bağlı olarak nadiren kanama, karın ağrısı, bağırsak delinmesi gibi komplikasyon gelişebilir.

Kolonoskopi Sonrası Günlük Yaşamıma Döneblir miyim?

Kolonoskopi genellikle hafif uyutularak, sedonaljezi altında yapıldığı için, işlem sonrası hastalarda hafif sersemlik ve uyku hali görülebilir. Genellikle işlemden 30-60 dakika sonra hasta sulu, yumuşak gıdalarla yemek yemeye başlayabilir. Kolonoskopi sonrası, işlemin yapıldığı gün araç kullanılmamalı, alkol alınmamalı, dikkat gerektiren cihaz ve makine kullanılmamalı ve önemli kararlar (ekonomik, yasal vb) verilmemelidir.