Diş Sıkma (Bruksizm)

Gündüz ve gece meydana gelebilen diş sıkma uyku düzeninin bozulması, stres, düzensiz beslenme ve bazı hastalıklar nedeniyle gelişebilir. Bruksizm’den mustarip birçok kişide hafif semptomlar görülürken bazı durumlarda ciddi bir tıbbi tabloyla karşılaşılabilir. Dişler, çiğnemeden kaynaklanan aşınma ve yıpranmanın bir kısmını tolere etse de kronik bruksizm nedeniyle dişlere uygulanan basınç geri dönüşü olmayan hasara neden olabilir. Aşınmanın devam etmesi durumunda dişlerde hassasiyet de ortaya çıkabilir.

Diş Sıkma Nedir?

Bruksizm olarak da bilinen diş sıkma, farkında olmadan dişlerin gıcırdatıldığı ve sıkıldığı bir durumdur. Bruksizm kişi uyurken veya uyanıkken gerçekleşebilir. Kişiler uyanıkken dişlerin istemsiz ve bilinçsizce sıkabilir. Bir hasta uyurken ortaya çıkan bruksizm’de ise genellikle tekrarlayan diş gıcırdatma veya diş sıkma görülür.

Diş sıkmada genellikle kısa süreli yan etkiler görülür ancak sürekli devam ederse uzun süreli yan etkilere neden olabilir. Diş minesinin altındaki iç tabakalar, öğütme basıncına karşı daha az dirençlidir. Bruksizm ile diş minesi aşınırsa kan damarlarının ve sinirlerin bulunduğu diş özü açığa çıkabilir.

Bruksizm, uykuda ya da uyanıkken görülmek üzere iki grupta sınıflandırılır. Uyku bruksizmi, uyku sırasındaki fiziksel hareket istemsiz olduğundan kontrol edilmesi daha zor olan tiptir. Bu nedenle, davranış değişikliği ile etkili bir şekilde tedavi edilmez.

Uyku bruksizmi, bir kişinin derin bir uyku aşamasından hafif bir uyku aşamasına geçtiği uyku ile ilgili uyarılma dönemleriyle ilgilidir. Bu uyarılma modeli bir gecede birkaç kez tekrarlanabilir. Uyku sırasında, çenenin sıkılırken oluşturduğu kuvvet çok güçlü olabilir. Bu da çene kaslarını aşırı çalıştırır ve sabahları çene ağrısı, yorgunluk ve hatta çene fonksiyon bozukluğu şeklinde kendini gösterir. Hastalar, ayrıca obstrüktif uyku apnesi gibi uyku ile ilişkili bir solunum bozukluğuna sahip olabilir.

Diş sıkma, uyanıkken genellikle öfke veya stres tarafından tetiklenir. Kişiler, dişlerini sıktığının farkında olmayabilir. Alışkanlığın farkına varıldıktan sonra, davranış değiştirilerek azaltılmaya çalışılabilir.

Diş Sıkma Neden Olur?

Diş sıkmasını olası nedenlerinden bazıları şunlardır:

• Stres ve kaygı
• Eksik veya doğru pozisyonda olmayan dişler
• Antidepresan gibi bazı ilaçlar
• Temporomandibular eklem bozukluğu (TME)
• Uykuda konuşmak, uyku apnesi veya uyku felci gibi uyku bozuklukları
• Parkinson, demans ve epilepsi dahil olmak üzere bazı tıbbi durumlar
• Sigara, alkol veya uyuşturucular
• Çok fazla çay veya kahve içmek
• Genetik faktörler

Diş sıkma ve çene kenetleme, stresle başa çıkma mekanizmaları olabilir. Bazı insanlar sinirlendiklerinde, endişelendiklerinde veya konsantre olduklarında dişlerini sıkar. Çoğu kişi ara sıra dişlerini sıksa da bu, genellikle stresli dönemlerde daha kötüdür. Bruksizm, travma sonrası stres yaşayan hastalarda da kendini gösterebilir.

Dişlerin konumu veya çene yapısı sıkmaya neden olabilir. Bazı çarpık diş türleri veya yanlış çene hizalanması, belirli dişlere ekstra baskı uygulayarak bunların birbirine sürtünmesine neden olabilir.

Temporomandibular eklem bozukluğu (TME), üst ve alt çeneyi birbirine bağlayan eklemlerde işlev bozukluğunu ifade eder. Bu, hastaların düzgün çiğneme ve konuşma becerilerini olumsuz etkileyebilir. Kronik diş sıkma veya kenetleme, TME ile birçok yönden ilişkilidir. TME, hastaların dişlerini gıcırdatmasına veya sıkmasına neden olabilir ancak bunun tersi de geçerlidir; kronik gıcırdatma veya diş sıkma da TME'ye neden olabilir.

Çoğu vakada, hastaların dişlerinde anormal aşınmalar olur ve diş hassasiyeti gelişir. Çene ağrısı veya çenenin tıkırtısı ile bağlantılı bu semptomlar, TME ve bruksizm ile ilgili problemlerin belirtileridir.

Diş Sıkma Belirtileri Nelerdir?

Kişiler üzerinde birçok etkisi bulunan diş sıkma, en yaygın olarak dişlerin aşınmasına ve kırılmasına neden olur. Bazı hastalarda migren, boyun ağrısı, çene ağrısı, baş ağrısı ya da ağzın sınırlı şekilde açılması da görülebilir.

Diş sıkma nedeniyle bir miktar diş aşınması çok sayıda hastada bulunabilir ancak çok azında fiziksel semptomlar görülür. Diş sıkmanın kısa süreli etkilerinden bazıları şunlardır:

• Yüz miyaljisi (ağrıyan çene ve yüz kasları)
• Sinüs ağrıları
• Donuk baş ağrısı
• Boyun ve omuzda sertlik
• Kulak ağrısı ya da çınlaması
• Ağzın tam açılamaması
• Uyku düzeninin bozulması
• Diş uçlarının kırılması
• Dolguların çatlaması ya da kırılması
• Diş kaybı
• Diş eti iltihabı ya da diş eti çekilmesi

Diş sıkmanın uzun süreli etkileri ise şunları içerir:

• Uzun süreli migren
• Kas tonusu artışı ya da kare yüz
• Temporomandibular eklem hastalığı (TME)
• Çene eklemi sorunları
• Şiddetli ve hızlanan diş aşınması

Diş Sıkma Nasıl Teşhis Edilir?

Rutin diş muayeneleri sırasında diş hasarlarının yanı sıra bruksizm belirtileri de kontrol edilir. Diş sıkma şüphesi varsa hastanın belirtileri, uyku alışkanlıkları, genel sağlığı ve kullandığı ilaçlar hakkında bilgi alınır.

Kişiler, bazı durumlarda baş ağrısı veya boyun ağrısı için muayene olurken sebebin diş sıkma olduğu görülebilir. Doktor, bu durumu ağzın içine bakarak teşhis edebilir.

Diş Sıkma Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Diş sıkma tedavisinin ilk adımı nedenini ortadan kaldırmayı içerir. Ardından oluşan etkiler tedavi edilir. Kronlar ya da diş dolguları, diş sıkma nedeniyle aşınan dişlerin eski haline döndürülmesi için kullanılabilir. Aşınmanın çok fazla olması, dişlerin dış görünümünü olumsuz etkileyebileceği için dişlerin çekilmesi de söz konusu olabilir. Hastalara çene kaslarını zayıflatarak aşırı sıkmayı engellemesi için masseter botoksu önerilebilir.

Tedavi, altta yatan nedenlere göre aşağıdakileri içerir:

• TME varsa bu durumun tedavisi
• Yanlış hizalanan dişleri düzeltmek için ortodontik tedavi
• Diş sıkma nedeniyle aşınan dişlerin veya hastaların durumunu daha da kötüleştiren eksik dişlerin yerini alacak diş implantları
• Uyku bozuklukları varsa bu durumun tedavisi
• Stres yönetimi

Stres nedeniyle meydana gelen diş sıkma vakalarında ise hastaların gerginlikten ve stresten uzak durması gerekir. Yatmadan önce ılık bir banyo yapmak, yatıştırıcı müzikler dinlemek, egzersiz yapmak gibi aktiviteler ve terapi stresi hafifletmeye yardımcı olabilir.

Diş dizilimi ile ilgili bir sorundan kaynaklanan diş sıkmada, hizalanmanın düzelmesine yardımcı olması için diş telleri veya başka ortodontik tedaviler uygulanabilir. Bruksizm, dişleri çiğneme problemine neden olacak kadar aşındırdıysa, kronlar veya kaplamalar gibi rekonstrüktif tedavilerle diş dizilimi düzeltilebilir.

Miyofasyal gevşetme tedavisi; baş, boyun ve yüz ağrısı ve sertliği, kısıtlı ağız açma ve baş ağrıları için kullanılabilir. Çoğu durumda bu tedavi, sorunlarda büyük bir fark yaratabilir. Diş sıkma eğilimini artıran alkol ve kafein tüketimi de sınırlandırılabilir.

Kas gevşetici ilaçlar ise kısa vadede diş sıkmanın engellenmesine yardımcı olabilir. Ancak bruksizme neden olan altta yatan bir sağlık sorunu varsa, bunun bir profesyonel tarafından teşhis ve tedavi edilmesi gerekir.

Diş sıkma, bazen herhangi bir tedavi olmadan kendiliğinden geçebilir. Bu, özellikle dişleri ve çeneleri hala gelişmekte olan çocuklarda yaygın olarak görülür.

Oklüzal Tedavi

Oklüzal splintler, dişlerin uyku sırasında sıkılması nedeniyle oluşan hasarın önlenmesine yardımcı olur. Aynı zamanda, çene eklemi ile ilgili rahatsızlıkların giderilmesine ya da semptomların azalmasına katkıda bulunabilir. Bunlar, gece koruyucu olarak da bilinir ve geceleri takılır. Dişlerin birbirine kenetlenmesini engellemek için dişler arasında bir bariyer oluşturur. Bu, daha fazla hasarı önlemeye ve ağrıyı azaltmaya yardımcı olur.

Bu aletler, alt ve üst dişlerin ölçüleri alınarak yapılır. Diş etlerinin üzerine gelmez, yalnızca dişleri kapatır. Kullanıcının dişlerini sıkmasını engellemese de bazı belirti ve semptomları ortadan kaldırmaya yardımcı olur.

Hastalar tarafından belirli bir süre boyunca kullanılan aletlerin şekli bozulabilir. Aşınan ya da kırılanların değiştirilmesi gerekir. Bazen oklüzal splint yapıldıktan sonra hastalar farklı diş tedavileri görebilir. Ağza tam olarak oturmayan ya da yeniden ayarlanamayan splint’lerin de yerine yenisinin yapılması gerekebilir.