Saç folikülleri, ölü derinin birikmesi veya aşırı sebum nedeniyle tıkanabilir ve bu durumda saç foliküllerinde iltihaplanma olabilir. İltihaplanma, kafa derisinde sivilcelerle birlikte kaşıntı gibi semptomlara da neden olabilir. Kafada sivilce; beslenme alışkanlıkları, stres, genetik ve kullanılan ilaçlar gibi bir dizi faktör nedeniyle de gelişebilir. Tedavi, hayat tarzı değişikliklerinden topikal ilaç kullanımına kadar farklı yöntemlerle yapılabilir.
Kafada Sivilce Nedir?
Kafada sivilce, kafa derisinde veya saç çizgisinde gelişen sivilce ve akneleri ifade eder. Saç folikülleri aşırı sebum veya ölü deri hücreleri ile tıkandığında ortaya çıkar. Saç çizgisinde görülebileceği gibi başın arkasında da çıkabilir. Bu sorun, bebekler de dahil olmak üzere her yaştan insanı etkileyebilir.
Sebum; foliküler kanallarla saç köklerine bağlanan ve yağ bezleri tarafından salgılanan doğal, yağlı ve mumsu bir maddedir. Kafa derisi üzerinde nemlendirici etkiye sahiptir ve koruyucu tabakanın bir parçasını oluşturur. Aşırı sebum üretimi; kafa derisinin yağlanmasına, akne ve sivilcelere ve diğer çeşitli kafa derisi sorunlarına neden olabilir.
Saç derisi ve saç çizgisinde meydana gelen sivilcelerin nedeni benzer olsa da bunlar, farklı türde olabilir. Saç çizgisinde oluşanlar, genellikle saç şekillendirme ürünlerinin içindeki yağ gibi bileşenlerin birikmesinden ve sürtünmeden kaynaklanır. Saç derisindeki sivilceler ise daha çok saçın temizlenme sıklığından ve saç derisine özgü diğer tıbbi hastalıklardan kaynaklanır.
Kafada Sivilce Neden Olur?
Kafa derisinde sivilceler; saç kökleri veya gözenekler sebum, kir ve ölü deri tarafından tıkandığında çıkar. Saçların sık sık yıkanmaması ya da kafa derisine sürtünen şapkaların kullanılması nedeniyle kafa derisindeki gözenekler tıkanabilir. Ek olarak; petrol, silikonlar, jojoba yağı ve karite yağı gibi bileşenlere sahip olan bazı şampuanlar, saç kremleri veya saç spreyleri de kafada sivilceye neden olabilir.
Kafa derisinde sivilce çıkmasının hijyenik koşullarla ilgisi olsa da ter, yağ ve kir birikmesi dışında nedenler olabilir. Küçük, ağrılı, kırmızı şişliklere yol açabilecek daha altta yatan nedenlerin bazıları şunlardır:
- Stres: Stres; hormonal dengesizliği tetikleyebilir, vücutta kortizol seviyelerini artırabilir ve olumsuz duygu-durum değişimleri için bir zincirleme reaksiyon oluşturabilir. Bu tür istenmeyen reaksiyonlar, vücudun herhangi bir yerinde iltihaba neden olabilir ve saç derisinde sivilcelere yol açabilir.
- Hormon düzensizlikleri: Sivilceler, çoğu zaman hormonal düzensizliklerden kaynaklanır. Androjen hormonunun düzensiz olması, vücudun büyük miktarda sebum üretmesine neden olabilir. Saç folikülleri yağ ile tıkandığında iltihaplanmaya yol açar ve sonuçta sivilce oluşur.
- Bakteriler: Saç folikülünde, Cutibacterium acnes gibi bakteriler üreyebilir. Bu bakteriler sebum sekresyonunu ve beyaz veya siyah noktaların oluşumunu etkiler. Ciltte veya saçta aşırı yağ birikmesi, bu mikroorganizmaların büyümesini teşvik eder.
- Sıcak ve nemli hava: Cilt, sıcak ve nemli havaya maruz kaldığında aşırı terleyerek tepki verir. Ter, ölü derinin kalkmasına ve saç köklerinin tıkanmasına neden olabilir. Bu koşullar, kafa derisinde sivilce gelişme olasılığını artırır.
- Beslenme alışkanlıkları: Yağ ve şeker açısından zengin bir beslenme rutini, vücudun sebum üretimini artırır. İşlenmiş ve derin yağda kızartılmış yiyeceklerin ve doymuş ve trans yağların tüketimi saç derisinde sivilcelere neden olabilir.
- Yağlı veya kuru saç derisi: Her ikisi de kafa derisinde sivilceye neden olabilir. Kuru cilt, istenmeyen ölü cilt hücreleri; yağlı saç derisi ise aşırı miktarda sebum üretir. Bunlar, kafa derisi sivilcelerinin var olmasının ana nedenleridir.
- Tütün ürünleri: Bunlar, enflamatuvar olmayan aknenin önemli bir nedenidir. Nikotin, oksidatif strese (hücrelerin zarar görmesine) neden olur ve sebum bileşimini değiştirerek kafa derisinde sivilce gelişme riskini artırabilir.
- İlaçlar: Lityum, östrojenler, androjenler, kortikosteroidler, SSRI'lar (selektif serotonin geri alım inhibitörleri), benzodiazepinler gibi ilaçlar, saç derisinde sivilce çıkması gibi yan etkilere neden olabilir. Kortikosteroidler, saç köklerinin yakınındaki cilt hücrelerinin çok hızlı dökülmesine, kümeleşmeye ve iltihaplanmaya neden olabilir.
- Genetik faktörler: Sivilce genetik olarak yüz, kafa derisi veya vücudun başka herhangi bir yerinde olabilir. Kalıtsal bir sorun olduğunda, kişilerin dermatolog kontrolünde ürünler kullanması gerekebilir.
- Kepek: Saç folikülünü bloke eden veya tıkayan herhangi bir madde, sivilce çıkmasına neden olabilir. Kepek, gözenekleri kolayca tıkayabilen ve kafa derisinde sivilcelere yol açabilen kuru ve ölü deri pullarıdır.
- Saç bakım ürünleri: Saç jöleleri, sprey, köpük gibi yağ içerikli saç şekillendirme ürünlerinin her gün kullanılması nedeniyle bazı kişilerde yan etkiler görülebilir. Sivilce de bu yan etkilerden biridir.
- Yetersiz hijyen: Kirli ortamlarda çalışmak ya da yaşamak, kafa derisinde sivilceye neden olabilir. Bundan kurtulmak için saçın her gün düzenli olarak yıkanması gerekebilir.
Kafada Sivilce Belirtileri Nelerdir?
Kafa derisi sivilceleri kaşıntı ya da ağrıya neden olabilir ve kişiler cilt altında ağrılı şişlikler hissedebilir. Yaygın semptomlar arasında alın boyunca ya da boynun arkasında hissedilebilen ancak görünemeyen küçük tümsekler, saç derisinde ya da saç çizgisinde beyaz, ten rengi veya siyah noktalar ve kaşıntı bulunur.
Bununla birlikte, kafa derisinde farklı görünümlere sahip olan çeşitli sivilce türleri çıkabilir:
- Beyaz noktalar: Bunlar, kapalı komedonlar olarak adlandırılır ve çoğu zaman sivilce olarak düşünülür. Kapalı, beyaz ya da ten renginde bir şişlik şeklinde kendini gösterir.
- Siyah noktalar: Bunlar, açık komedonlar olarak da adlandırılan, açık ve tıkanmış gözeneklerdir. Cilt hücrelerindeki melaninin oksitlenmesine ve cildin koyulaşmasına neden olur.
- Püstüller: Bunlar, genellikle daha büyük ve iltihaplı beyaz noktalara ya da pembe veya kırmızı renkli bir tabana sahip kabarcıklarla karakterizedir.
- Papüller: Bu tür orta şiddetli akneler; beyaz ya da siyah noktalar çevre dokuya zarar vererek şişlik ve iltihaplanmaya yol açtığında gelişir ve gözenekleri genişletmez. Tek bir büyük ve iltihaplı papül olabileceği gibi bir grup küçük papül de gelişebilir.
- Nodüller: Bu tür akne, cilt katmanlarının derinliklerinde gelişir ve dokunulduğunda aşırı derecede hassas veya ağrılı olabilen sert ve iltihaplı topaklara neden olur. Papüller gibi sivilceyi çevreleyen doku hasar gördüğünde nodüller oluşur. Cilt yüzeyine değil, derinin daha derin katmanlarındaki dokulara zarar verir. Nodüller nedeniyle kafa derisinde yara izi ve koyu lekeler oluşabilir.
- Kistler: Bunlar, derinin derin katmanlarında da gelişebilir ancak nodüllerin aksine yumuşak ve sıvı dolu topaklar şeklindedir. Çok acı verici olabilir ve çoğunun, bir dermatolog tarafından profesyonelce tedavi edilmesi gerekir.
Aşağıdaki hastalıkların belirtileri ise sivilce belirtilerine benzeyebilir:
- Sedef hastalığı: Bu hastalık, kırmızı cilt lekelerinin gelişmesine neden olur. Saçlar, kafa derisini net görmeyi zorlaştırabileceği için cilt üzerindeki kalınlaşmış, kırmızı ve ağrılı yumrular sivilce ile karıştırılabilir.
- Atopik dermatit:Egzama olarak da adlandırılan bu durum cildin kızarmasına, tahriş olmasına, kurumasına, iltihaplanmasına veya kaşınmasına neden olur. Saç, kafa derisinin büyük bir kısmını gizlediği için bu durum sivilce ile karıştırılabilir.
- Seboreik dermatit: Bebeklerde sıklıkla meydana gelen bu durum, genellikle kepek veya cilt aknesi belirtisi olarak yanlış teşhis edilen büyük ve yağlı cilt pullarına ve kızarıklığa neden olur.
Kafada Sivilce Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Saç derisindeki sivilceleri kontrol altına almanın önemli adımlarından biri, sülfat ve silikon bazlı saç ürünlerini hafif ve doğal bileşenli ürünlerle değiştirmektir. Sert ve ağır formüller, saç köklerinin tıkanmasına ve kafa derisi deformasyonlarına neden olabilir.
Sivilcelerin, şampuan veya diğer kozmetik ürünlerden kaynaklanması durumunda bu ürünlerin kullanımının bırakılması gerekir. Bunlar yerine yağ içermeyen, komedojenik olmayan, anti-aknejenik ve gözenekleri tıkamayan ürünler tercih edilebilir. İyileşme, yaklaşık 6 hafta kadar sürebilir.
Dermatolog kontrolünde kullanılacak topikal ilaç ve ürünlerin içinde bulunabilen bileşenlerden bazıları şu şekildedir:
- Salisilik asit: Bu, cildin üst tabakasında bulunan ölü cilt hücrelerini çıkarmak ve sebum üretimini kontrol etmek için eksfoliyatör olarak çalışabilir. Ayrıca akne vulgaris tedavisinde kullanılabilir ve akneye neden olan bakterileri azaltabilir.
- Glikolik asit: Glikolik asit, cildi kurutarak pul pul dökmeye yardımcı olur. Akne önleyici kremlerde ve şampuanlarda yaygın olarak kullanılan bir bileşendir.
- Ketokonazol: Kafada sivilceleri engellemek için kullanılan etkili bileşenlerden biri ketokonazoldür. Bu, seboreik dermatite neden olan maya hücrelerinin büyümesiyle savaştığı için seboreik dermatite karşı kullanılır. Bununla birlikte; ciltte tahriş, yanma hissi, kızarıklık, cilt kuruluğu, tat alma bozuklukları, tahriş ve sulu gözler, saç dökülmesi ve baş ağrısı gibi yan etkiler görülebileceği için doktor kontrolünde kullanılması gerekir.
Topikal ilaçların kafa derisi sivilcelerini geçirmediği durumlarda, aşağıdaki tedavi yöntemleri denenebilir:
- Klindamisin, makrolidler ve tetrasiklinler gibi antibiyotikler
- Fotodinamik terapi
- Karmaşık kistik kafa derisi aknesi için drenaj
- Steroid enjeksiyonları
Beslenme alışkanlıklarını değiştirmek de sivilcelerin azalmasına yardımcı olabilir. Karbonhidrat yönünden zengin gıdalar yerine A vitamini, D vitamini, Omega-3 yağlı asitler, antioksidanlar, çinko ve lif yönünden zengin bir beslenme rutinine dönülebilir. Belirli gıdaların tüketiminin ardından kafa derisinde sivilce gelişip gelişmediği de takip edilebilir.
