Üzerlik otu nedir? Üzerlik otunun faydaları neler?
Üzerlik otu, geçmişten günümüze hem fiziksel hem de ruhsal şifa kaynağı olarak ön plana çıkan bir bitkidir. Genellikle ülkemizde Akdeniz ikliminin hâkim olduğu yerlerde yetişir. Aynı zamanda Orta Doğu, İran, Pakistan, Hindistan ve Kuzey Afrika gibi sıcak ve yarı kurak bölgelerde de üzerlik otuna rastlamak mümkündür. Kumlu, taşlı ve kurak topraklarda yayılım gösteren üzerlik otu, halk arasında nazar otu, yabani sedef otu, üzerlik gibi çeşitli isimlerle anılır. Üzerlik otu, özellikle içerdiği alkaloit etken maddesi ile sindirim sistemini yatıştırmadan, solunum yollarını rahatlatmaya, uyku sorunlarını azaltmadan, faranjit belirtilerini hafifletmeye kadar bir dizi faydalar sağlar.
Üzerlik otu nedir?
Üzerlik otu, Latincede Peganum harmala L. şeklinde ifade edilen, çalı görünümü ile dikkat çeken bir bitkidir. Bu bitki, beyaz ya da sarımsı beyaz renkte, 5 taç yapraklıdır. Genellikle yaz aylarında açan üzerlik otu, kuru ve yarı kurak bölgelerde yetişmeye elverişlidir. Üzerlik otu, keskin bir kokuya sahip olup, tütsü olarak daha çok tohumları tercih edilir. Üzerlik otu (Peganum harmala) genellikle 30–100 cm arasında değişiklik gösteren büyüme oranı ve deniz seviyesinden 1000-1500 m yükseklik rakımında olan bir bitkidir. Üzerlik otu özellikle kırsal bölgelerde yol kenarlarında ya da boş arazilerde kendiliğinden yetişir.
Üzerlik otu ne işe yarar?
Üzerlik otu (Peganum harmala), pek çok sağlık sorununun tedavisinde kullanılan bir bitkidir. İçerdiği alkaloid maddesi tıbbi açıdan çeşitli faydaların yanı sıra bazı kullanım alanları da sağlar. Üzerlik otu, özellikle sinir sistemine etkisi ile bilinir. Bu açıdan uyku sorunları, gerginlik, stres ve depresyona karşı etkili olduğu bilinir. Üzerlik otu aynı zamanda solunum yollarını rahatlatıcı etkisi ile burun tıkanıklarını gidermeye ve gribal enfeksiyonları engellemeye karşı yararlıdır. Üzerlik otu, hormon dengeleyici özelliği ile de dikkat çeker. Kortizoli seratonin ve nöatransmitter gibi maddelerin sentezi konusunda destek olan üzerlik otu, bu özelliği ile vücut dengesinin sağlanmasına yardımcı olabilir.
Bitkinin tohumları ve köklerindeki güçlü etken maddeler ayrıca bağırsak parazitlerine karşı doğal bir destekleyici olarak kullanılabilir. Kadınların adet döngülerini düzenleme konusunda faydalı olabilen bu mucizevi bitki, adet kramplarının hafiflemesine fayda sağlar. Baş ağrısı ve migren gibi durumlarda üzerlik otu gevşetici ve ağrı azaltıcı görevi görebilir. Üzerlik otu güçlü alkaloitler içerdiği için bilinçsiz kullanımı ciddi zararlar verebilir. Dolayısıyla kronik hastalıkları olanlar, sürekli ilaç kullananlar veya hamile ve emziren kadınlar üzerlik otunu doktoruna danışmadan asla kullanmamalıdır.
Üzerlik otunun faydaları neler?
Peganum harmala, dünya çapında hipertansiyon ve kalp hastalıklarını tedavi etmek için en sık kullanılan tıbbi bitkiler arasında yer alır. İçeriği aktif alkaloidlerinin hem merkezi hem de periferik sinir sistemi üzerinde etkili olduğu bilinir. Üzerlik otunun antidepresan görevi görme, uyku sorunlarını giderme, boğaz iltihabını azaltma, grip ve nezle semptomlarını yatıştırma, parazit enfeksiyonlarını önleme gibi insan sağlığına birçok faydası bulunur.
Üzerlik otunun faydaları şöyledir;
Solunumu rahatlatır
Nazara karşı tılsım olarak kullanılan üzerlik otu, aynı zamanda nefes almayı kolaylaştırır ve solunum yollarını rahatlatır. Bu sayede, gribal enfeksiyonların önlenmesi ve burun tıkanıklığının da giderilmesi için kullanılabilir.
İltihapları önler
İçerdiği güçlü etken maddeler iltihapları gidermeye ve iltihaba bağlı hastalıkları önlenmeye yardımcı olur.
Sindirime yardımcı olur
Bu bitki kabızlığı giderir ve sindirim sistemi sağlığına destek olur. Ayrıca bitkinin iştahı artırma etkileri olduğu düşünülür.
Adet sancılarını yatıştırır
Üzerlik otu, adet dönemlerini düzenler ve zor ve ağrılı adet dönemi şikâyetlerini hafifletmeye yardımcı olur.
Bağışıklık sistemini destekler
İçeriğindeki antioksidanlar sayesinde vücut direncini artırarak vücudu hastalıklara karşı koruyabilir.
Sinir sistemini yatıştırır
Rahatlatıcı etkisi sayesinde stres, kaygı, depresyon ve uykusuzluk gibi sorunlara iyi gelir.
Kan basıcını dengeler
Damar ve kas kasılmalarını azaltabilir, kan basıncının korunmasına yardımcı olabilir. Ancak kullanmadan önce doktora danışmak önemlidir.
Ruhsal sorunlara iyi gelir
İçerdiği alkaloidi sayesinde nevrotik hastalıklar ve zihinsel bozuklukları tedavi de etkili olabilir.
Diüretik etki gösterir
Üzerlik otu, idrar sıklığını ve miktarını arttırmaya yardımcı olabilir. Bu açıdan bilinçli olarak kullanıldığında böbrekler açısından faydalı olabilir. Ancak böbrek hastalarının bu bitkiyi kullanmadan önce hekimine danışması gerekir.
Üzerlik otu nasıl kullanılır?
Üzerlik otu çok yönlü bir bitki olduğundan birçok farklı amaca hizmet eder.
Üzerlik otunun yaygın kullanım alanları şöyledir;
Tütsü
Halk arasında 'nazar otu' olarak da öne çıkan üzerlik otu, özelikle Anadolu'da kötü enerjiyi uzaklaştırdığı ve nazara karşı tılsımlı olduğu bilinen bir bitkidir. Nazara karşı tohumları uygun bir kapta yakılarak dumanını ortama yayılır.
Bitki çayı
Üzerlik otunun kullanılan diğer bir formu da çaydır. Üzerlik tohumlarının kaynatılması ile elde edilebilen üzerlik çayının yapılışı şöyledir; 2 fincan suyun içine 1 tatlı kaşığı üzerlik tohumu eklenip kaynatmak yeterlidir. Ancak güçlü bir bitki olduğundan dikkatli olunmalıdır.
Yağ ya da tablet şeklinde
Doğal ve bitkisel yağlardan biri olan üzerlik özü yağı, aynı zamanda tablet formunda da kullanılabilir. Kozmetik ürün şeklinde krem ve yağlarda da üzerlik bitkisine rastlamak mümkündür.
Üzerlik otu zararları neler?
Üzerlik tohumu (Peganum harmala) aşırı kullanıldığından ciddi toksik etkiler yaratabilir. İçeriğinde güçlü alkaloid maddesi bulunan üzerlik otu, fazla tüketilmesi halinde; baş dönmesi, çarpıntı, mide bulantısı ve buna bağlı kusma ve şuur kaybı gibi semptomlara yol açabilir. Bu sebeple üzerlik otunun uzun süre kullanımından kaçınmak gerekir. Aksi takdirde böbrek fonksiyonlarını ve karaciğer sağlığını riske atabilir.
Merkezi sinir sistemini uyarıcı etkisinden dolayı antidepresanlar ile birlikte kullanıldığında çeşitli yan etkilere neden olabilir. Ayrıca daha birçok ilaçla etkileşime girebilen bu bitki, düzenli ilaç kullananlar açısından oldukça sakıncalıdır. Üzerlik otu konusunda dikkatli olması gereken diğer kişiler ise gebeler ve emzirme sürecinde olan annelerdir. Gebe ve emziren kadınların düşük riskine karşı üzerlik otunu kullanmaları kesinlikle tavsiye edilmez.
