Lösemi (kan kanseri): Belirtileri, teşhisi ve tedavisi

Lösemi, kan hücrelerinin kanserleri için kullanılan genel bir terimdir. Lösemi, kemik iliğindeki kan hücrelerini (genellikle beyaz kan hücreleri) etkileyen bir kan kanseri türüdür. Löseminin türü, kansere dönüşen kan hücresi türüne ve hızlı mı yoksa yavaş mı büyüdüğüne bağlıdır. Lösemi sıklıkla 55 yaşından büyük yetişkinlerde görülür, ancak 15 yaşından küçük çocuklarda da sıklıkla görülen kanser türüdür.

Lösemi (Kan kanseri) nedir?

Lösemi, kanın kök hücrelerinde başlayan bir kanserdir. Lösemi, kemik iliği gibi kan oluşturan dokularda başlar. Kemik iliği, beyaz kan hücrelerine, kırmızı kan hücrelerine ve trombositlere dönüşecek hücreleri üretir. Her hücre tipinin farklı bir görevi vardır: Beyaz kan hücreleri vücudunuzun enfeksiyonla savaşmasına yardımcı olur. Kırmızı kan hücreleri akciğerlerden dokulara ve organlara oksijen taşır. Trombositler ise kanamayı durdurmak için pıhtı oluşumuna yardımcı olur.

Lösemi olduğunuzda, kemik iliğiniz çok sayıda anormal hücre üretir. Bu sorun çoğunlukla beyaz kan hücrelerinde meydana gelir. Bu anormal hücreler kemik iliğinde ve kanda birikir. Sağlıklı kan hücrelerini sıkıştırır ve hücrelerin ve kanın işini yapmasını zorlaştırır.

Löseminin birçok türü olmasına rağmen, bunlar genellikle kansere dönüşen kök hücre türüne göre, yani lenfoid veya miyeloid olarak sınıflandırılır. Birçok türü kronik veya akut olarak da sınıflandırılır.

Akut lösemi nedir?

Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL) olarak da bilinen akut lösemi, olgunlaşmamış hücreleri etkileyerek bunların gelişmesini ve işlevlerini yerine getirmesini engeller. Bu hücreler hızla çoğalma eğilimindedir ve bu da akut lösemiyi daha agresif hale getirir.  

Akut lösemi tanısı nasıl konur?

Akut lenfositik lösemiyi teşhis etmek için kullanılan testler  ve prosedürler;

Kan testleri

Çok fazla veya çok az beyaz kan hücresi, yeterli kırmızı kan hücresi ve yeterli trombosit olmadığını ortaya çıkarabilir. Bir kan testi ayrıca blast hücrelerinin varlığını da gösterebilir.

Kemik iliği testi

Kalça kemiğinden veya göğüs kemiğinden bir kemik iliği örneği alınır.

Görüntüleme testleri

Röntgen, bilgisayarlı tomografi (BT) taraması veya ultrason taraması gibi görüntüleme testleri, kanserin beyne ve omuriliğe veya vücudun diğer bölgelerine yayılıp yayılmadığını belirlemeye yardımcı olabilir.

Omurilik sıvısı testi

Beyin ve omuriliği çevreleyen sıvı olan omurilik sıvısından bir örnek toplamak için kullanılabilir.

Lösemi nasıl anlaşılır?

Lösemi tanısı genellikle tam kan sayımı adı verilen basit bir kan testiyle başlar. Test lösemi hücrelerinin varlığını veya anormal seviyelerde kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri veya trombositler gösteriyorsa, doktorlar kesin bir lösemi tanısı için biyopsi, genetik ve moleküler test, lomber ponksiyon veya görüntüleme muayeneleri isteyebilir.

Lösemi çeşitleri nelerdir?

Löseminin farklı türleri vardır. Hangi lösemiye sahip olduğunuz, kansere dönüşen kan hücresinin türüne ve hızlı mı yoksa yavaş mı büyüdüğüne bağlıdır.

Kan hücresinin türü şunlar olabilir:

Lenfositler, bir tür beyaz kan hücresi

Miyeloid hücreler, beyaz kan hücreleri, kırmızı kan hücreleri veya trombositlere dönüşen olgunlaşmamış hücreler

Farklı türleri hızlı veya yavaş büyüyebilir:

Akut lösemi hızla büyür. Tedavi edilmezse genellikle hızla kötüleşir.

Kronik lösemi yavaş büyür. Genellikle daha uzun bir zaman diliminde kötüleşir.

Löseminin başlıca tipleri şunlardır:

Akut lenfositik lösemi (ALL)

Çocuklarda en sık görülen kanser türüdür. Yetişkinleri de etkileyebilir.

Akut miyeloid lösemi (AML)

Yaşlı yetişkinlerde daha yaygın olan ancak çocukları da etkileyebilen kanser türü.

Kronik lenfositik lösemi (CLL)

Yetişkinlerde en sık görülen lösemi türlerinden biridir. Genellikle orta yaşta veya sonrasında görülür.

Kronik miyeloid lösemi (KML)

Genellikle orta yaş ve sonrasında yetişkinlerde görülür.

B-Hücreli prolenfositik lösemi (B-PLL)

Hızla çoğalan bir beyaz kan hücresi türü olan B hücrelerinden gelişen nadir bir lösemidir. Hastalığın teşhisi zor olabilir ve genellikle farklı lösemiler ve lenfomalar dahil olmak üzere diğer kemik iliği ve kan kanserleriyle karıştırılır.

Blastik plazmasitoid dendritik hücre neoplazmı (BPDCN)

Her yaştan insanı etkilemesine rağmen yaşlı olan insanlarda daha yaygındır. BPDCN, agresif bir akut lösemi alt türüdür.

Kronik miyelomonositik lösemi (CMML)

Çoğunlukla 60 yaş ve üzeri kişileri etkileyen nadir, yavaş büyüyen bir lösemi türüdür.

Tüylü hücreli lösemi, lenfoid kök hücreler çok fazla hastalıklı B hücresi üretir. Bu hücrelerin yüzeyinde kıllara benzeyen ince büyümeler vardır ve bu da hastalığa adını verir. Hastalık genellikle 50 yaş ve üzeri hastalarda teşhis edilir ve erkeklerde ortaya çıkma olasılığı daha yüksektir.

Juvenil miyelomonositik lösemi (JMML)

Çoğunlukla 4 yaş ve altı çocuklarda görülen nadir bir lösemi türüdür.

Büyük granüler lenfositik lösemi (LGLL)

Olgun T hücrelerinden veya doğal öldürücü hücrelerden gelişen nadir bir lösemidir.

T-hücreli prolenfositik lösemi (T-PLL)

T-lenfoid kök hücrelerini içeren agresif ve son derece nadir görülen bir lösemi türüdür.

Kan kanserinin evreleri

Evre 1

Lenfosit sayısı artarken buna ek olarak lenf bezleri de büyür.

Evre 2

Yine lenfosit sayısı artarken ek olarak dalakta da büyüme görülür.

Evre 3

Anemi oluşur.

Evre 4

Trombosit miktarında azalma gözlenir.

Lösemi belirtileri nelerdir?

Lösemi belirtileri türüne göre farklılık gösterebilir. Ancak löseminin bazı yaygın belirtileri ve semptomları vardır, bunlar:

İştahsızlık.

Nefes almada zorluk.

Sık sık morarma veya kanama.

Tükenmişlik.

Ateş.

Baş ağrısı.

Tekrarlayan veya çok sayıda yeni enfeksiyon.

Gece terlemesi.

Ciltte döküntü veya kırmızı lekeler.

Açıklanamayan kilo kaybı.

Zayıflık.

Diğer lösemi belirtileri tipten tipe farklılık gösterebilir. Kromik lösemi ilk başta belirti göstermeyebilir.

Lösemi ilk belirtisi nedir?

Lösemi belirtileri genellikle şunlardır:

Yorgunluk (uzun süre devam eden ve dinlenmeyle düzelmeyen yorgunluk).

Daha kolay morarma ve kanama, ya da kanamanın durmasının daha uzun sürmesi.

Daha sık, daha şiddetli veya daha uzun süren enfeksiyonlar.

Yüksek ateş.

Açıklanamayan kilo kaybı.

Lösemi bebeklerde nasıl anlaşılır?

Lösemi tanısı kemik iliği aspirasyonu ve muhtemelen kemik iliği biyopsisi sonrasında konur.

Lösemi (Kan kanseri) tedavisi

Lösemi tedavileri, hangi tür kan kanserine sahip olduğunuza, löseminin ne kadar şiddetli olduğuna, yaşınıza, genel sağlık durumunuza ve diğer faktörlere bağlıdır.

 Bazı olası tedaviler şunlardır:

Kemoterapi.

Radyasyon tedavisi.

Kök hücre nakli ile kemoterapi.

Normal hücrelere daha az zarar vererek belirli kanser hücrelerine saldıran ilaçlar veya diğer maddeler kullanan hedefli tedavi.

Lösemi genetik bir hastalık mıdır?

Genetik bir hastalıktır, ancak vakaların çoğunun kalıtsal olduğu düşünülmemektedir. Bunun yerine, çeşitli risk faktörleri hastalığa yakalanma olasılığınızı artırabilir. Çeşitli lösemi tiplerinin kan hücrelerinin DNA'sındaki mutasyonlardan kaynaklandığı düşünülmektedir.

Lösemi ağrıya neden olur mu?

Kemiklerinizde veya eklemlerinizde ağrı hissedebilirsiniz. Bu donuk veya daha çok bıçak saplanır gibi bir ağrı olabilir. Günün farklı saatlerinde daha da kötüleşebilir. Kemiklerde, eklemlerde veya lenf düğümlerinde çok fazla anormal beyaz kan hücresi toplanması ağrıya ve şişmeye neden olabilir.

Akut lösemi tekrarlar mı?

Remisyon sağlanan akut lenfoblastik lösemili hastalarda ek tedavinin verilmemesi durumunda hastalık tekrarlar (nüks). Bunun nedeni ise kemik iliği ve kan sayımlarında saptanamamasına rağmen vücutta gizli kalan çok az sayıda blast olmasındandır.