Ödem, vücudun dokularında aşırı sıvı birikmesi sonucu oluşan bir problemdir. Yaygın olarak bacaklarda ve ayaklarda ortaya çıkar ancak, göz çevresi ve iç organlarda ödemden etkilenebilir. Bazı durumlarda ödemin sebebi beslenmenizdeki aşırı tuz tüketimi ya da hareketsizlik olabilir. Aynı zamanda ödem ilaçların yan etkisi, gebelik ya da altta yatan tıbbi bir durumdan kaynaklanabilir. Kompresyon giysileri giymek, tuz tüketimini kısıtlamak ve gün içinde aktif olmak genellikle ödem şikâyetlerini ortadan kaldırır.
Ödem nedir?
Sıvı tutulması olarak da ifade edilen ödem, vücudunuzun dokularında sıkışan sıvı birikiminden kaynaklanan şişkinliktir. Sıvı tutulması, kalpten dışarı giden kan akışının azalması sonucu ortaya çıkar ve bu da kanın damarlar aracılığıyla kalbe geri dönmesine ve sıvı birikmesine sebep olur. Ödemin ortaya çıkış şeklinin yanı sıra dokularda biriken sıvıya bağlı olarak ödeme ilişkin tıbbi tablo farklılık gösterebilir. Hafif ödemler genellikle kendiliğinden geçer. Ancak ciddi ödemler iç organlarda sıvı tutulumuna sebep olabileceğinden sağlık uzmanına başvurmak önemlidir.
Ödem neden olur?
Ödem pek çok nedene bağlı gelişebilir. Ödem gün içinde hareketsiz kalmaktan ya da uzun süre oturmaktan kaynaklanabilir. Şişlik, dokularınızda sıvı birikmesi sonucu vücudunuzun etkilenen kısmının şişmesine yol açar. Ödemin yaygın sebeplerinden biri de aşırı tuz tüketimidir.
Ödemin diğer nedenleri şunlar olabilir;
İlaçların yan etkileri
Tansiyon, ağrı kesici, steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar ya da steroid ilaçlardan kaynaklı ödem şikâyetleri ortaya çıkabilir.
Gebelik
Rahmin vücudunuzun alt kısmındaki damarlara baskı yapmasından kaynaklı olarak gebelik sürecinde ödem yaygın görülen şikâyetlerdendir.
Bağışıklık sisteminin zayıflaması
Enfeksiyon, alerjik reaksiyon, yanık, travma ya da pıhtı gibi problemler ödemin nedenleri arasında yer alır.
Böbrek rahatsızlığı
Böbrek rahatsızlığı kanda sıvı birikmesine yol açabilir. Bir çeşit böbrek hastalığı olan nefrotik sendrom, kandaki protein seviyelerinin azalmasına bağlı gözlerde ve ayak bileklerinde aşırı şişliklere sebep olabilir.
Karaciğer hasarı
Siroza bağlı karaciğer hasarı hastalığında, ödem sorunları ortaya çıkabilir. Özellikle ödemden mide ve bacaklar etkilenebilir.
Derin ven trombozu (DVT)
Şişliğin yanı sıra baldırda ağrı, damarlardan birinde oluşan kan pıhtısından ortaya çıkabilir.
Damarların zayıflığı veya hasar görmesi
Kronik venöz yetmezliği olarak da bilinen bu durum, bacaklardaki toplardamarların kanı kalbe taşıyamaması sonucu ortaya çıkar. Rahatsızlık bacaklarda şişlik, ağrı ve yorgunluk gibi çeşitli belirtilere neden olabilir.
Ödemin belirtileri nelerdir?
Ödem vücudunuzun herhangi bir yerinde gelişebilir fakat sıklıkla ayaklarınızı, ayak bileklerinizi ve bacaklarınızı etkiler.
Ödemin belirtileri şöyle sıralanabilir;
- Ciltte gerginlik, parlaklık ve ağrı oluşabilir.
- Ayaklarda ya da bacaklarda ağrılık hissine bağlı olarak yürümede zorlanma şikâyetleri ortaya çıkabilir.
- Çorap ya da ayakkabı giymek zorlaşabilir.
- Kısa sürede kilo artışı meydana gelebilir.
- İlgili bölgede ısı artışı, kızarıklık ve kaşıntı ortaya çıkabilir.
- Bastırdığınızda çukurlaşabilir veya çökebilir, bu "çukur ödemi" şeklinde tanımlanır.
Ödem nasıl atılır?
Vücudunuzun herhangi bir yerindeki ödemi hafifletmenin en iyi yolları şunlardır;
- Gün içinde uzun süre oturmaktan kaçının ve düzenli egzersiz yapın.
- Otururken ya da uzanırken bacaklarınızın altına bir yastık koyarak bacaklarınızı kalp seviyesinden yüksekte tutun.
- Diyetinizdeki tuz miktarını azaltın.
- Su tüketimini azalttığınızda vücudunuz onu idrar veya ter yoluyla dışarı atmak yerine depolayabilir. Bu nedenle gün içinde yeteri kadar su tükettiğinizden emin olun.
- Vücudunuzdaki bazı bölgelere masaj yaparak lenf sıvılarının akışını artırarak sıvı tutulumu şikâyetlerini en aza indirmek mümkündür.
- Muz, patates, ıspanak, fasulye gibi potasyum açısından zengin gıdalar alarak ödem sorunları hafifletilebilir.
- Sigara ve alkolden mümkün olduğunca uzak durmak önemlidir.
Ödem nasıl teşhis edilir?
Ödem, kılcal filtrasyonun lenfatik drenaj sınırlarını aşmasıyla oluşur ve belirgin belirti ve semptomlar gösterir. Ödem teşhisi için doktorunuz fiziksel bir muayene yapacak ve altta yatan nedenini bulmak için bir takım tanı testleri isteyecektir. Teşhis esnasında fiziksel muayeneye ek olarak, görüntüleme yöntemleri, laboratuvar testleri gerekebilir. Özellikle şiddetli ödemlerin varlığında idrar tahlilleri, kan testleri, böbrek, kalp ve karaciğer işlevi testlerine gereksinim duyulabilir.
Ödemin tedavisi nasıl yapılır?
Ödem tedavisinde ilk olarak yaşam tarzı değişiklikleri ön plana çıkar. Örneğin tuz alımını kısıtlamak, egzersizler ve kompresyon çorapları giyinmek özellikle hafif ödemlerde etkili yöntemlerdir. Gün içinde bacaklarınızı 15-20 dakika yükseltmekte ödem için faydalı olabilir. Ancak kalp, böbrek, karaciğer gibi çeşitli hastalıklardan kaynaklanan ödemler ciddi tedaviler gerektirir. Cildinizde şişkinlik, gerginlik, parlaklık veya bastırıldıktan sonra çukurluk oluşturan ödem şikâyetleri için bir sağlık uzmanına başvurmak önemlidir. Aynı zamanda nefes darlığı, göğüs ağrısı ve düzensiz kalp atışı ciddi ödemlerin varlığında ortaya çıkabilir.
Ödem vücudun neresinde olur?
Ödem vücut dokularında sıvının sebep olduğu şişliklerdir. Ödem vücudun her yerinde olabilir. Ancak bacaklarda ve ayaklarda görülme olasılığı daha fazladır. Ayrıca ödemden; yüzünüz, elleriniz ve karnınız gibi vücudunuzun diğer bölgeleri de etkilenebilir. Ödem şikâyetleri günün ilerleyen saatlerinde bacaklarınızda ve ayak bileklerinizde artabilir.
Ödem neye yol açar?
Ödem vücudunuzun bazı kısımlarının şişmesine yol açar ve dolayısıyla günlük işlerinizi tamamlamanızı engelleyebilir. Ödem başlangıçta yönetilebilir görünse de özellikle ödeminizin ana nedeni tespit edilmezse, daha fazla su tutulumu oluştukça semptomlar ağırlaşabilir. Bu tip ödemler deri enfeksiyonlarına ve ciltte kalıcı değişimlere sebep olabilir. Sonuç olarak ne kadar erken ödem tedavisine başlanırsa, enfeksiyon, ülser veya kuru cilt geliştirme riskiniz o kadar azalır. Ödem böbrek, kalp veya karaciğer gibi organların rahatsızlığından kaynaklandığında acilen tıbbi müdahale gerekir.
Ödem tedavi yöntemleri nelerdir?
Ödem pek çok nedene bağlı gelişebileceğinden ödem tedavisinde farklı tedavi seçenekleri bulunur. Ödem genellikle ciddi bir sorundan kaynaklanmaz yaşam tarzı değişikliği ile ödem şikâyetleri ortadan kaldırılabilir. Ödem şikayetlerini en aza indirmenin yöntemi, sağlıklı beslenmek, yeteri kadar su tüketmek, bacakları yukarı kaldırmak ve egzersiz yapmaktır. Daha ciddi vakalarda ödem tedavisi şunları içerebilir;
Diüretik ilaçlar
Özellikle kalp, böbrek ve karaciğer hastalıklarında aşırı ödemin giderilmesi için kullanılır. En yaygın olanlarından biri, diüretik olarak da bilinen lasix'dir. Aynı zamanda bazı antiinflamatuar İlaçlar ödemleri hafifletebilir.
Venöz tedavi
- Cerrahi yöntemlerle damar ve lenf problemleri giderilebilir.
- Atardamar kaynaklı ödemlerde kan akşını iyileştirmek amacıyla arteriyel tedaviler söz konusudur.
- Skleroterapi ya da EVlt dolaşımın iyileşmesi için başvurulan tedavi seçenekleri arasında yer alır.
Ödemi önlemek için yaşam tarzı önerileri neler?
Yaşam tarzı değişikleri ve beslenme sıvı dengesini düzenlemeye ve sıvı tutulmasını en aza indirmeye yardımcı olabilir.
Ödem şikâyetlerini azaltmak ve yaşam kalitesini arttırmak için faydalı olabilecek yaşam tarzı değişiklikleri şunlardır;
Aktif kalmaya özen gösterin
Gün içinde hareketli olmak dolaşımı iyileştirebilir ve ödeme yol açan sıvı birikimini ortadan kaldırabilir. Gününüz ofiste masa başında geçiyorsa uzun süre hareketsizlik durumuna karşı önlemler almak faydalıdır.
Tuzu kısıtlayın
Tuzu kısıtlamak ödeme en sık sebep olan sıvı tutulmasını engelleyebilir. Meyve ve sebze ve tam tahıl gıdalar ödem şikâyetlerinizi en aza indirmeye fayda sağlayabilir.
Kompresyon giysileri kullanın
Daha iyi dolaşımı teşvik ederek şişliği azaltmaya yardımcı olan kompresyon giysileri, özellikle uzun süre ayakta duran veya bacaklarında ödem olan kişiler etkili olabilir. Kullanmadan önce mutlaka sağlık uzmanına başvurmak gerekir.
Sıvı alımının dengelenmesi
Ödemin varlığında günlük su tüketiminin doktorun önerisi doğrultusunda ayarlanması daha faydalıdır.
Masaj ve lenf drenajı
Lenf drenaj masajı, ödemi hafifletmek için yapılan bir uygulamadır. Son derece hafif, yavaş ve ritmik yapılması önemlidir. Bu masaj ile lenf sıvısının akışı hızlanır ve su tutulumunu en aza indirilerek rahatlama sağlanabilir.
