Efor testi, kalp rahatsızlıklarının teşhis edilmesi ve tedavi planının yapılması için kullanılır. Test sırasında kan basıncı, kalp atış hızı ve nefesin izlenmesi için hastalar; kademeli olarak hızlanan bir koşu bandı üzerinde yürür.
Koroner arter gibi kalp hastalıklarından şüphelenilmesi, göğüs ağrısı veya nefes darlığı gibi semptomların nedeninin belirlenmesi ve gelecekteki kalp krizi riskinin saptanması amacıyla efor testi yapılabilir. Sonuçlar, hastanın klinik geçmişi bağlamında yorumlanır.
Efor Testi Nedir?
Efor ya da stres testi, giderek artan fiziksel egzersiz koşulları altında yapılan bir EKG'dir. Bu egzersiz, koroner kalp hastalığını düşündüren değişiklikleri ortaya çıkarabilecek EKG değişikliklerinin değerlendirilmesi için hızı ve eğimi artan bir koşu bandı üzerinde gerçekleştirilir. Hastalar, kalbin elektriksel aktivitesinin izlenmesi için bir elektrokardiyografi (EKG) makinesine bağlanır.
Koroner arter hastalığı veya aritmi gibi diğer kalp sorunları belirtileri gösteren kişilerin efor testi yaptırması gerekebilir. Doktorlar, bazen bir tedavi planı oluşturmak veya mevcut tedavinin etkili olup olmadığını belirlemek için kalp rahatsızlığı tanısı konan kişilere de stres testi önerebilir.
Efor Testi Nasıl Yapılır?
Efor testi, farklı şekillerde yapılabilir. En yaygın tip, koşu bandında yürümek gibi fiziksel aktivite sırasında kalp fonksiyonunun kontrol edilmesini içeren bir egzersiz testidir. Diğer testler arasında nükleer efor testleri ve ekokardiyogramla yapılan efor testleri bulunur.
Elektrokardiyogram Efor Testi
Elektrokardiyogram (EKG) efor testi, egzersiz sırasında kalp fonksiyonunun ölçülmesi amacıyla yapılır. Test sırasında göğüs üzerine yerleştirilen ve bir EKG kayıt cihazına bağlanan küçük yapışkan elektrot yamalar kullanılır. EKG kablolarının yanı sıra bir tansiyon aleti de bağlanır.
Hastanın kan basıncı; genellikle 30 ila 60 dakika süren test öncesinde, sırasında ve sonrasında kaydedilir. Test sırasında hastalar bir bant üzerinde yürütülür ya da hastalardan pedal çevirmeleri istenir. Hareketlerin hızı, hastaya rahatsızlık verene kadar yavaş yavaş ve kademeli olarak artırılır. Kalp atış hızı arttıkça görüntülerin kaydedilmesi için bir cihaz kullanılabilir. Testin teşhis açısından doğru olması için öngörülen maksimum kalp atış hızının %85'ine ulaşılması gerekir.
Hız için farklı protokoller uygulansa da genellikle koşu bandı yavaş bir hızda başlatılır ve eğim ve hız her 3 dakikada bir artırılır. Her 3 dakikada bir değişen hız ve eğim; aşama 1, 2 ve 3 olarak da adlandırılır. Her aşamada kan basıncı kaydedilir. EKG kaydı ise sürekli olarak monitörde görünse de her 1 dakikada bir kâğıt üzerine aktarılır. Hasta, hedef kalp hızına ulaştığında koşu bandı durdurulur.
Normal kalp atış hızı, kişiden kişiye değişir. Hastaların normalde ne sıklıkta egzersiz yaptığı gibi belirli faktörlere dayalı olarak efor testi için hedef kalp atış hızı belirlenir. Bu, fiziksel aktivite sırasında normal kalp atış hızının ne olması gerektiğinin belirlenmesine yardımcı olur.
Ekokardiyogram Efor Testi
Bu test, EKG verilerini kaydetmenin yanı sıra kalbin tepkisinin incelenmesi için egzersiz öncesi ve sonrası ultrason resimlerinin alınmasını içerir. Koroner arterlerden kalp kasına giden kanın yeterli olup olmadığı veya kan akışını kısıtlayan tıkanıklıkların olup olmadığı tespit edilebilir. Test, 1 ila 3 saat arasında sürebilir.
Egzersiz yapamayan hastalar ise bunun yerine egzersizin kalp üzerindeki etkilerini taklit eden intravenöz bir ilaç alabilir. Kalp atım hızını ve kan basıncını artıran dobutamin ve kan damarlarını genişleten regadenoson yaygın olarak kullanılır.
Kardiyopulmoner Efor Testi
Kardiyopulmoner egzersiz efor testi; kalbin, akciğerlerin ve kasların artan egzersiz seviyelerine ne kadar iyi tepki verdiğinin belirlenmesini sağlar. Hastaların egzersize normal ya da anormal bir yanıt verip vermediğini gösterir. Ayrıca yüksek seviyedeki aktivite ya da egzersizin tolere edilememesinin nedenlerinin anlaşılmasını sağlar. Bu durumda hastalara özel bir egzersiz programı önerilebilir.
Nükleer Tıp Efor Testi
Nükleer tıp efor testleri, kalp ve koroner arterler hakkında ek bilgi sağlayabilir. Bu test sırasında hastalardan maksimum düzeyde egzersiz yapmaları istenir. Daha sonra kan dolaşımına az miktarda radyoaktif madde enjekte edilir. Efor testi koşulları sırasında kan akışının görülmesi için egzersiz testinden hemen sonra kalbin görüntüleri alınır.
Birkaç saat sonra, dinlenme hâlindeki kan akışını gösteren başka bir dizi görüntü çekilir. Test, koroner arter tıkanıklığı miktarının yanı sıra koroner arter kan akışının iyileştirilmesi için uygulanan önceki tedavilerin etkinliğinin belirlenmesine yardımcı olabilir.
Efor Testi Neden Yapılır?
Göğüs ağrısı veya nefes darlığı belirtilerinin olması durumunda ya da kalp rahatsızlıklarından şüphelenildiğinde efor testi yapılabilir. Normal sonuçlar, başka testlerin yapılmasına gerek kalmadığı anlamına gelir. Anormal sonuçlarda ise sonuçların üzerinden durulması ve gerektiğinde tedavinin planlanması gerekir. Kalp problemlerinin kontrol edilmesi için başka testler de istenebilir.
Kan Akışının Değerlendirilmesi
Efor testinin yapılmasının öncelikli nedeni, hastanın kalbine giden kan ve oksijen akışının değerlendirilmesidir. Bu test, potansiyel olarak koroner arter hastalığı gibi tıbbi durumların teşhis edilmesini sağlayabilir.
Kalp Ritminin Değerlendirilmesi
Efor testi sırasında hastanın kalp atışları düzensiz olabilir; kalp atışları hızlanabilir ya da yavaşlayabilir. Bir kardiyolog, kalp ritmini değerlendirerek kalp ritmiyle ilgili altta yatan bir sorun ya da risk olup olmadığını belirleyebilir.
Kalp Durumunun Doğrulanması
Bir hastada göğüs ağrısı veya nefes almada zorluk gibi kalple ilgili herhangi bir sorunun belirtileri görülüyorsa, efor testi bu sorunların teşhis edilmesine yardımcı olabilir. Semptomların ilk belirtisinde etkili bir tedavi planı yapılarak gelecekteki kalp sorunları önlenebilir.
Kalp Hastalıklarının Tedavisi
Efor testi, kalp rahatsızlıklarının teşhisinden sonra hastanın durumu hakkında bilgi alınması amacıyla kullanılabilir. Ayrıca hastanın durumunun iyileştirilmesi için ek prosedürlerin veya tedavi yöntemlerinin gerekli olup olmadığı da belirlenebilir.
Egzersiz Planı
Kalp rahatsızlığı olan hastalar, efor testinin sonuçlarına göre günlük egzersiz rutinini belirleyebilir.
Efor Testi Riskleri Nelerdir?
Efor testi oldukça güvenli olsa da efor testi sırasında düzensiz kalp atışı, geçmeyen göğüs ağrısı veya kalp krizi gibi başka komplikasyonlara yol açabilecek küçük bir kardiyak aritmi riski vardır. Göğüste rahatsızlık, çene ya da kol ağrısı, nefes darlığı, baş dönmesi, kan basıncında düşüş, dengesiz yürüyüş ya da EKG değişiklikleri olması durumunda test durdurulabilir.
Ciddi komplikasyonlar çok nadir görülse de hastaların güvenliğinin sağlanması için test sırasında bir doktor, fiziksel olarak laboratuvarda bulunur.
Efor Testi Öncesinde Neler Yapılmalı?
Efor testinden doğru sonuçların alınmasına yardımcı olmak amacıyla test öncesinde aşağıdakiler uygulanabilir:
- Testten bir gün önce beta-blokerler gibi hızı kontrol eden bazı ilaçların bırakılması gerekebilir. İlaçların durdurulması kararı; her hastanın tekrarlayan hipertansiyon, iskemi veya taşikardi riskine göre alınır.
- Koşu ayakkabısı gibi rahat ayakkabılar ve bol kıyafetler giyilmelidir.
- EKG elektrotlarının takılabilmesi için hastaların göğüslerini tıraş etmeleri gerekebilir. Göğüs bölgesinde yağ içerikli krem ve losyonlar kullanılmamalıdır.
- Test günü, testten önce ağır ve yağlı gıdaların tüketiminden kaçınılır ya da hiç gıda tüketilmez.
- 24 saat boyunca çikolata, çay, kahve gibi kafein içeren gıdalar ve içecekler tüketilmez.
