Boza, başta darı ve buğday olmak üzere tahıllardan yapılan en eski fermente Türk içeceklerinden biridir. Milattan önce 8000’li yıllardan beri Doğu Anadolu ve Mezopotamya’da üretilip tüketilmektedir. Boza koyu, kremsi dokusu, hafif ekşimsi tadı ve soluk sarı rengiyle genellikle daha soğuk aylarda, özellikle kışın tüketilir. Türkiye dışında boza, bölgesel farklılıklarla birlikte; Balkanlar'da Bulgaristan ve Arnavutluk gibi ülkelerin, genellikle mısır veya diğer yerel tahıllardan yapılan kendi boza versiyonları vardır. Boza içerisindeki tahıllardan dolayı A, E ve B grubu vitaminleri ile fosfor, demir, selenyum, magnezyumdan açısından zengin bir kaynaktır.
Boza nedir?
Boza, mısır, buğday, yulaf, darı, pirinç veya bulgurdan yapılan koyu kıvamlı fermente edilmiş bir içecektir. Hafif ekşi, keskin bir tada sahip olan boza probiyotiktir. Türkiye, Kafkaslar ve Balkanlar'da kullanımı yaygındır. Boza, Farsça'da darı anlamına gelen "buze" kelimesinden gelir. Boza vücuda sıcaklık veren yüksek kalorili ve bu nedenle de tok tutan, ayrıca içeriğindeki vitamin, mineraller, yağ ve karbonhidratlardan dolayı besin değeri yüksektir.
Bozanın içinde ne var?
Bozanın içerisinde en eski kayıtlara göre darı tahılı kullanılmıştır. Boza, farklı coğrafyalarda genellikle mısır, yulaf, pirinç veya buğday gibi diğer tahıllarla yapılmaktadır. Ancak darı en yaygın kullanılan ve en lezzetli bozanın elde edilmesini sağlayan tahıldır.
Bozanın faydaları neler?
Boza protein, karbonhidrat, yağ ve çeşitli vitaminler içerir ve bu nedenle çok besleyici bir içecek olarak kabul edilir. Ayrıca sindirim ve bağırsak florası üzerinde olumlu etkileri olan laktik asit açısından da zengindir.
Bozanın sağlık açısından faydaları şu şekilde sayılabilir:
- Boza fermente bir içecek olduğu için probiyotiktir. Probiyotikler sindirim sistemi üzerinde olumlu etkilere sahiptir.
- Antioksidan özellikleri nedeniyle vücudun bağışıklık sistemini güçlendirerek kanser riskine karşı hücreleri korur.
- Besin değeri yüksek olduğu için anne sütünün artırılmasına yardımcı olur.
- Bozanın protein ve karbonhidrat içeriğinin zengin olması, çocukların büyüme ve gelişiminde önemli rol oynar.
- Boza, B grubu vitaminlerin zengin bir kaynağıdır. B grubu vitaminleri triptofan içeriği ile serotonin hormonunun üretimini destekler. Serotonin hormonu da özellikle stres ve depresyon gibi durumlara karşı fayda sağlar.
- Boza solunum sistemi üzerinde de etkilidir. Boza boğazdaki balgamı gidererek öksürüğün hafifletilmesine yardımcı olabilir.
- Bozanın fermente sürecinde açığa çıkan asitler, çeşitli enzimler ve zengin antioksidan vücutta detoks işlevi görür, toksinlerin vücuttan atılmasına yardımcı olur.
Boza nasıl yapılır?
Boza; darı mısır, pirinç, çavdar, yulaf, buğday gibi tahılların öğütülmesi, su ilave edilerek pişirilmesi ve daha sonra şeker eklenerek maya ile fermantasyona tabi tutulması ile üretilmektedir. Boza üretimi sırasında darı irmik büyüklüğünde parçalara ezilir ve kaynatılır. Daha sonra su, şeker ve maya olarak kullanılan önceki bozanın bir kısmı eklenir. Boza daha sonra 30 C'de 24 saat fermentasyona bırakılır. Fermantasyon süreci sırasında sindirim özellikleri oluşur. Fermantasyon sonunda boza yaklaşık 4-5 C'lik buzdolabı sıcaklığına soğutulur ve servis edilmeye hazır hale gelir. Taze yapılmış bozanın sonraki beş gün içinde tüketilmesi gerekir.
Boza neyden yapılır?
Boza, mısır, yulaf, pirinç ve buğday gibi herhangi bir tahıldan yapılabilir, ancak darı en yaygın kullanılan tahıldır.
Boza nasıl tüketilir?
Boza, tercihen sıcak ya da soğuk olarak tüketilebilir, ancak yaygın olarak soğuk olarak tüketilmektedir. Isıtıldığında, kıvamı daha koyu ve tadı daha tatlı hale gelir. Bozanın içerisine toz tarçın ve sarı leblebi eklenerek servis edilir.
Boza tüketim miktarı nedir?
Bozanın fazla tüketimi sindirim sisteminde olumsuz etkilere yol açabilir. Bozanın haftada 2 ya da 3 gün, bir porsiyon olarak tüketilmesi tavsiye edilir.
Boza tüketirken nelere dikkat edilmelidir?
Boza, hem tahıl hem de karbonhidrat içeriği ve yüksek kaloriye sahip bir içecek olduğundan aşırı tüketimi kilo alımına yol açabilir. Aynı zamanda şeker içermesi nedeniyle, insülin direnci veya diyabet gibi rahatsızlıkları olan kişilerin mutlaka bir doktora danışarak tüketmesi gerekir. Boza tahıldan elde edildiği için, çölyak gibi tahıllara karşı gluten alerjisi olan kişiler tarafından tüketilmesi çok sakıncalıdır. Ayrıca, boza maya içerdiği için aşırı tüketim durumunda gaz ve şişkinliğe neden olabilir.
Bozanın tüketimi kontrollü olmalı ve önerilen porsiyon miktarı aşılmamalıdır.
Boza nasıl saklanır?
Boza, fermantasyon sürecininin ardından tüketilmeye hazır hale geldikten sonra, 4-5 C'lik buzdolabı sıcaklığında saklanmalıdır. Buzdolabında saklanmazsa oda sıcaklığında fermantasyon devam edebilir ve bozanın tadı zamanla ekşiyebilir. Aynı zamanda, içerdiği besleyici tahıl öğeleri sebebiyle kısa sürede bozulma riski taşır. Bu sebeple, tüketilmeye hazır hale gelen bozanın en kısa sürede tüketilmesi önerilir.
