Katarakt Nedir ve Katarakt Tedavi Süreci Nasıldır?

Göz hastalıkları kişinin hayat kalitesine doğrudan olumsuz etkisi olabilen ve toplumda sık görülen sağlık problemlerinin başında gelir. Her yaştan kişide farklı göz hastalıkları ortaya çıkabilmekle birlikte, yaşın ilerlemesiyle dokuların sahip oldukları özellikleri zamanla yitirmesine bağlı olarak belirli göz rahatsızlıklarının görülme sıklığı artar. Bu rahatsızlıkların başında gözde ciddi görme kaybına neden olabilen katarakt gelir.

Katarakt Nedir?

Sağlıklı bir gözde görme eylemi, görüntüye ait ışığın gözün çeşitli katmanlarında kırılmaya uğrayarak gözün arka kısmında yer alan retina ismindeki görüntünün beyne iletilmesini sağlayan bölümüne odaklanmasıyla sağlanır. Bu odaklanma işlemi gözün en önünde yer alan şeffaf kornea tabakası ile orta kısmında yer alan, yakına ve uzağa bakma esnasında odaklanmanın sağlanmasından sorumlu göz lensi sayesinde gerçekleşir. Bunun dışında göz içinde bulunan göz sıvıları ve diğer dokuların da odaklanma üzerinde belirli düzeyde etkisi mevcuttur.

Kornea veya lens ile ilgili problemler görüntünün görme merkezine net bir şekilde ulaşmasına engel olur. Sonuçta görüntüde bulanıklaşma, bozulma veya görme kaybı yaşanabilir. Bu bağlamda özellikle göz lensinin saydamlığının azalması, matlaşması, ideal ışık kırıcılığını kaybederek daha stabil ve sert bir yapı kazanması gibi durumlarda görüntü net ve doğru şekilde retinaya iletilemez. Lensin bu şekilde yapısında bozulmaya yol açan hastalıkların başında katarakt gelir.

Katarakt genellikle ileri yaştaki kişilerde meydana gelmekle birlikte, çeşitli sağlık sorunlarına ek olarak daha erken dönemlerde de görülebilir. Hastalık genellikle tek gözde başlar ve zamanla her iki gözde de etkilenme izlenebilir.

Gözde Katarakt Neden Olur?

Göz lensinin saydamlığı ve esnekliği, yapısını meydana getiren dokular tarafından sağlanır. Bahsedilen dokularda çeşitli proteinlerin ve minerallerin kontrolsüz şekilde birikmesi sonucunda lens fonksiyonel ve yapısal yönden zarar görür. Madde birikimlerinin geliştiği bölgelerde lens daha opak hale gelir, ışık geçirgenliği azalır. Bu bölgeler uzağa ve yakına bakış esnasında görüntünün odaklanması için lensin daha bombe veya ince hale gelmesi için gereken esnekliği olumsuz etkiler. Lensteki bu madde birikimleri katarakt olarak ifade edilir. Lens dokusunda madde birikiminin sebebine ve yerleşimine bağlı olarak farklı şekillerde katarakt meydana gelebilir;

• Nükleer katarakt: Lensin merkez noktasında madde birikimine bağlı görüntü merkezinde görme kaybı ile karakterize formudur. Hastalar erken safhalarda yakın görme kusuru deneyimlerken ileri dönemlerde görüntünün bulanıklaşması ve tamamen kaybı söz konusudur.
• Kortikal katarakt: Lens kenarlarından itibaren başlayan formudur. Katarakt kama şeklinde kenardan merkeze doğru ilerler. Hastalar erken dönemde ciddi şikayet geliştirmese de hastalığın ilerlemesiyle görüntünün belirli noktalarında bulanıklaşma veya kayıp izlenebilir.
• Posterior katarakt: Diğer iki forma göre daha hızlı seyirli ve lensin arka kısmında madde birikimiyle karakterize formudur. Özellikle akşam saatlerinde ışık çevresinde parlamalar ve haleler görülmesine neden olabilir.
• Konjenital katarakt: Doğuştan olan çeşitli sağlık problemlerine bağlı bebeklik-çocukluk çağında katarakt gelişimini ifade eder. Özellikle galaktozemi, nörofibromatozis tip 2, myotonik distrofi gibi genetik problemlere sahip hastalarda göz lensinde erken dönemde ciddi madde birikimi ve görme kaybı görülebilir.
• İkincil (sekonder) katarakt diyabet, glokom (göz tansiyonu), steroid özellikli ilaç kullanımı gibi altta yatan nedenlere bağlı olarak görülen katarakt türüdür. Bunların yanında göze fiziksel darbe alınması veya kanser nedeniyle radyoterapi uygulanması sonucunda da katarakt gelişebilir.

Yukarıda belirtilen katarakt türlerinin gelişiminde çeşitli risk faktörleri etkili olabilir. Bu bakımdan aşağıdaki sağlık problemlerinin veya durumların seyrinde hastalarda katarakt gelişme ihtimali artar:

• İleri yaş
• Şeker hastalığı
• Obezite
• Yüksek tansiyon
• Göz tansiyonu (glokom)
• Güneş ışığını yoğun maruziyet
• Sigara ve alkol tüketimi
• Göze darbe alınması veya göz içi ameliyat öyküsü
• Steoid gibi bazı ilaç gruplarının uzun süreli kullanımı
• Ailede katarakt öyküsü olması

Katarakt Hangi Belirtilere Yol Açar?

Katarakt gelişen hastalarda lensin etkilenme düzeyine bağlı olarak klinik belirtilerin türü ve şiddeti çeşitlilik gösterebilir. Lensin belirli bir bölgesinde katarakt oluşması halinde hastaların görüşü etkilenmeyebilir ancak genellikle katarakt seyrinde aşağıdaki semptomlar gözlenir:

• Bulanık görme, görüntüde bulutluluk veya loş görme
• Gece veya az ışıkta görmede zorluk
• Işığa veya parlak nesnelere bakmada zorluk, hassasiyet
• Okuma gibi faaliyetlerde normalden daha fazla ışık ihtiyacı hissetme
• Işık veya parlak nesnelerin çevresinde parıltı, hale görülmesi
• Gözlük numarasında sık değişim olması
• Renkli görmede azalma veya görüntüde bazı renklerin algılanamaması, renklerin cansızlaşması
• Tek gözle bakış esnasında çift görme

Katarakt Tedavisinde Neler Yapılır?

Kataraktta göz lensi anatomik olarak bozulmaya uğrar. Hastalığın erken dönemlerinde çeşitli tedavi yöntemleriyle görmedeki azalmanın giderilmesine çalışılır. Bu doğrultuda hastalara genellikle yakın görüşteki azalmaya yönelik uygun numarada yakın gözlüğü reçete edilir, bazı yaşam tarzı değişiklikleri önerilir ve altta yatan muhtemel sağlık sorunlarının tedavisine ağırlık verilir. Bununla birlikte hastalığın kesin tedavisi lensteki anatomik bozulmanın giderilmesiyle mümkündür. Bu ise cerrahi yöntemlerle sağlanır.

Katarakt cerrahisinde en sık kullanılan yöntem fakoemülsifikasyon veya kısaca FAKO yöntemidir. Bu yöntemde lens özel ultrason dalgaları kullanılarak ufak parçalara ayrılır ve cerrahi olarak parçalar vücuttan uzaklaştırılır. İşlem sonrasında vücut ile uyumlu üretilmiş yapay lens göz içine yerleştirilir. Bir diğer yöntemde ise kornea kenarından yapılan ufak bir kesi üzerinden kataraktlı lens cerrahi olarak çıkarılır ve yeni yapay lens doğrudan yerleştirilir.

Bazı hastalarda katarakt operasyonu sonrasında yapay lens yerleştirilmesi uygun olmadığından lens yerleştirme olmaksızın cerrahi tamamlanır. Bu hastalarda görüş özel gözlükler veya kontakt lensler kullanılarak desteklenir. Ameliyat sıklıkla tek bir göze uygulanır, diğer göze işlem gerektiğinde ilk gözün iyileşme süreci takip edilerek ikinci işlem için planlama yapılır. Katarakt nedeniyle genellikle aynı anda iki gözde de cerrahi uygulanmaz.

Katarakt hastalığı göz lensinde sınırlı kaldığından ameliyatın ileri bir tarihe geciktirilebilmesini olanaklı kılar. Katarakt ameliyatının daha sonra yapılması, ameliyat sonrası dönemde görmedeki iyileşme derecesinde bir azalmaya yol açmaz. Ancak hastada bulunan diyabet, yüksek tansiyon gibi hastalıklara bağlı olarak kataraktın ilerlemesine bağlı ameliyatın yapılacağı döneme kadar katarakt belirtilerinde artış yaşanabilir.

Katarakt ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Katarakt ameliyatının riskleri nelerdir?

Katarakt cerrahisi tedavi başarısı oldukça yüksek ve sık yapılan bir ameliyattır. Bu bakımdan ameliyat sonrası komplikasyon gelişme riski oldukça düşüktür. Bununla birlikte cerrahi sonrası hastalarda yara bakımının yetersiz yapılmasına bağlı göz enfeksiyonları görülebilir, kanama gelişebilir. Katarakt cerrahisi sonrası retina ayrılması (dekolman) gelişme riski artar.

Katarakt ameliyatı ne kadar sürer?

Katarakt cerrahisi günübirlik gerçekleştirilebilen bir ameliyattır. İşlem genellikle 30 ile 45 dakika arasında uygulanır. Bununla birlikte bazı hastalarda uygulanacak anestezi yöntemi ve cerrahi hazırlıklarına bağlı toplam süre daha uzun gerçekleşebilir. İşlem sonrası hastalar sıklıkla evlerine gidebilir.

Katarakt ameliyatında iyileşme süreci nasıldır?

Katarakt ameliyatı günübirlik olarak ve genellikle lokal anestezi altında yapılabilen kısa süreli bir ameliyattır. Bazı hastalarda altta yatan diğer sağlık problemlerine bağlı olarak kısa süreli hastane yatışı planlanabilir. Operasyon sonrasında işlem yapılan göz bandajla kapatılır ve hasta hekim tarafından belirlenen aralıklarla kontrole çağrılır. Ameliyat sonrası dönemde birkaç gün gözde hassasiyet ve ağrı hissedilebilir; iyileşme birkaç haftayı bulabilir. Bu süre zarfında hekim tarafından belirlenen ilaçların düzenli ve yerinde kullanımına dikkat edilmelidir. Hastalar işlem sonrası sıklıkla 1.gün, 1.hafta ve 1.ay kontrollerine çağrılır. Kontrollerde gözün enfeksiyon kapmamasına dikkat edilerek iyileşme süreci takip edilir. Sonrasında tedavi takibi hekim tarafından belirlenir.

Katarakt ameliyatı ne zaman yapılmalıdır?

Katarakt hastalarında ameliyatın ne zaman yapılması gerektiği kararı hasta ve hekimin iş birliği ile ele alınması gereken bir konudur. Burada önemli olan, hastanın günlük yaşam kalitesinin ciddi anlamda kısıtlandığı durumda ameliyat kararının alınmasıdır. Günlük yaşamda iş performansında düşme, okumada güçlük, yürüme veya araç kullanımı esnasında zorluk gibi sorunlar yaşayan hastalarda ameliyat kararının alınması gerekebilir.

Katarakt tekrarlar mı?

Katarakt cerrahisi ile göz içine yerleştirilen yapay lenste ikinci kez katarakt oluşmaz. Yapay lenste zamanla madde birikimi ile birlikte kesifleşme gerçekleşebilir. Bu kesifleşme lazer uygulamaları yardımıyla giderilebilir. Hastalarda tek gözde katarakt meydana geldiğinde, ilerleyen dönemde diğer gözde de katarakt gelişmesi mümkündür.

Kataraktın önlenmesi için neler yapılmalı?

Katarakt gelişiminin önlenmesinde katarakt açısından risk faktörü kabul edilen durumların günlük yaşamdan uzaklaştırılması etkilidir. Bu anlamda hastaların sigara ve alkol tüketimine son vermesi, rutin göz kontrollerine gitmesi, yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığı kazanması, hekim tarafından önerilmedikçe ilaç kullanmaması, altta yatan diyabet, yüksek tansiyon gibi hastalıklarının tedavi edilmesi ve güneş gözlüğü kullanımına ağırlık vermesi gibi uygulamalarla katarakt gelişiminin önlenmesine katkıda bulunulabilir.