Siroz, karaciğerin uzun süreli ve sürekli hasar görmesi sonucu oluşan bir hastalıktır ve birçok farklı nedene bağlı olabilir. Hasar, fibroz olarak bilinen yara izine yol açar. Karaciğerde nodüller oluşur ve karaciğer sertleşir. Yara izi ve nodüller birlikte siroz olarak adlandırılır.
Siroz bazen son evre karaciğer hastalığı olarak da adlandırılır. Bu, basitçe, iltihaplanma (hepatit), yağ birikintileri (steatoz) ve karaciğerinizde artan sertlik ve hafif yara izi (fibrozis) gibi hasarın diğer evrelerinden sonra geldiği anlamına gelir.
Siroz nedir?
Siroz uzun süreli (kronik) bir karaciğer hastalığıdır. Siroz, yara dokusunun sağlıklı karaciğer dokusunun yerini almasıdır. Bu, karaciğerin normal şekilde çalışmasını engeller.
Karaciğerin işlevleri
Karaciğerin oldukça fazla işlevi vardır, bunlardan bazıları şunlardır:
Vücuttan toksinler ve ilaçlar gibi atıkların uzaklaştırılması.
Yiyeceklerin sindirimine yardımcı olmak için safra üretmek.
Vücudun enerji için kullandığı şekeri depolamak.
Yeni proteinler yapmak.
Kişi siroz olduğunda, yara dokusu karaciğerdeki kan akışını yavaşlatır. Bu durum zamanla karaciğerin gerektiği gibi çalışmasını engeller. Şiddetli vakalarda karaciğer hasarı o kadar şiddetli olur ki, çalışmayı durdurur. Buna karaciğer yetmezliği denir.
En yaygın nedenleri hepatit ve diğer virüsler ve alkol kötüye kullanımıdır.
Siroz evreleri
Siroz, kompanse veya dekompanse olarak sınıflandırılır.
Kompanse siroz
Kompanse sirozda karaciğer hasarla başa çıkmakta ve önemli fonksiyonlarını sürdürmektedir.
Dekompanse siroz
Dekompanse sirozda, karaciğer tüm işlevlerini yeterli şekilde yerine getiremez. Dekompanse karaciğer hastalığı veya sirozu olan kişilerde genellikle portal hipertansiyon, kanamalı varisler, asit ve hepatik ensefalopati gibi ciddi semptomlar ve komplikasyonlar görülür.
Ayrıca sirozu şiddetine göre derecelendirmek için sistemler de vardır. Bunlar:
Sirozda 1. Evre
Karaciğer hastalığının ilk evresi safra kanalı veya karaciğerin iltihaplanmasıyla karakterizedir.
Sirozda 2. Evre
Karaciğerde iltihaplanmaya bağlı skarlaşma (fibrozis).
Sirozda 3. Evre
Siroz hastalığının başladığı evredir.
Sirozda 4. Evre
Karaciğer yetmezliği veya ileri karaciğer hastalığı veya karaciğer yetmezliği.
Siroz belirtileri
Semptomlar sirozun ne kadar şiddetli olduğuna bağlı olarak değişebilir. Hafif siroz hiçbir semptoma neden olmayabilir.
Belirtileri şunları içerebilir:
Karında sıvı birikmesi.
Kan kusma, genellikle yemek borusundaki (özofagus) kan damarlarındaki kanamadan kaynaklanır.
Safra kesesi taşları.
Kaşıntı.
Cilt ve gözlerde sararma.
Böbrek yetmezliği.
Kas kaybı.
İştahsızlık.
Kolay morarma.
Ciltte örümcek benzeri damarlar.
Düşük enerji ve halsizlik (yorgunluk).
Kilo kaybı.
Kanda toksinler biriktikçe kafa karışıklığı.
Sirozun belirtileri diğer sağlık sorunlarına da benzeyebilir. Emin olmak için daima doktorunuza görünmek çok önemlidir.
Siroz neden olur?
Sirozun en sık görülen nedenleri şunlardır:
Hepatit ve diğer virüsler.
Uzun süreli alkol bağımlılığı.
Alkolik olmayan yağlı karaciğer hastalığı (bu metabolik sendromdan kaynaklanır ve obezite, diyabet, yüksek kolesterol ve trigliseritler ve yüksek tansiyon gibi durumlardan kaynaklanır).
Sirozun daha az yaygın nedenleri arasında şunlar yer alabilir:
Vücudun enfeksiyonla savaşan sisteminin (bağışıklık sisteminin) sağlıklı dokuya saldırdığı otoimmün bozukluklar.
Karaciğerden bağırsağa safra taşıyan tıkalı veya hasarlı tüpler (safra kanalları)
Bazı ilaçların kullanımı.
Belirli toksik kimyasallara maruz kalma.
Karaciğerde kan birikmesiyle birlikte tekrarlayan kalp yetmezliği atakları.
Parazit enfeksiyonları.
Ebeveynden çocuğa geçen bazı hastalıklar (kalıtsal hastalıklar) da siroza neden olabilir. Bunlar şunları içerebilir:
Alfa1-antitripsin eksikliği.
Yüksek kan galaktoz düzeyleri.
Glikojen depolama hastalıkları.
Kistik fibrozis.
Porfiri (kanda belirli kimyasalların birikmesiyle oluşan bir rahatsızlık)
Vücutta kalıtsal olarak çok fazla bakır (Wilson hastalığı) veya demir (hemokromatozis) birikmesi.
Çocuklar da siroz olabilir mi?
Çok küçük çocuklarda siroz çoğunlukla safra atrezisi gibi genetik (kalıtsal) bir karaciğer sorunundan kaynaklanır. Daha büyük çocuklarda (ergenler) Wilson hastalığı ve otoimmün hepatit gibi durumlar siroza neden olabilir. Yetişkinlerde siroz çoğunlukla aşırı alkol tüketiminden kaynaklanırken, anne veya babanın alkol kullanması çocukta siroza neden olmaz.
Siroz tedavisi
Siroz, zamanla oluşan ilerleyici bir karaciğer hastalığıdır. Tetikleyici ortadan kalktığında, örneğin viral bir enfeksiyonu tedavi ederek veya alkol almayarak karaciğerinizdeki hasar bazen tersine dönebilir veya iyileşebilir. Tedavinin amacı, skar dokusunun oluşumunu yavaşlatmak ve diğer sağlık sorunlarını önlemek veya tedavi etmektir.
Çoğu durumda, daha fazla karaciğer hasarını geciktirebilir veya durdurabilirsiniz. Hepatit B veya C gibi viral hepatitiniz varsa, karaciğer hastalığınızın kötüleşmesini geciktirmek için tedavi edilebilir.
Tedaviniz şunları içerebilir:
Tuz oranı düşük sağlıklı bir diyete başlayın.
Alkol veya uyuşturucu kullanmayın.
Metabolik sendromunuz varsa kilo vermeniz ve diyabet gibi altta yatan rahatsızlıkları kontrol altında tutmanız önemlidir.
Reçeteli ilaç, reçetesiz ilaç veya vitamin almadan önce mutlaka doktora danışın.
Şiddetli sirozu olan kişilerde, tedavi diğer sorunları önleyemez. Karaciğer nakli gerekebilir. Diğer tedaviler sirozunuzun nedenine göre planlanabilir, örneğin aşırı demir veya bakır seviyelerini kontrol altında tutabilmek için bağışıklık baskılayıcı ilaçlar kullanmak gibi.
Siroz hastalığı iyileşir mi?
Çoğu durumda sirozu iyileştirebilecek ve karaciğerdeki hasarı tersine çevirebilecek spesifik bir tedavi yoktur. Ancak sirozun nedenlerini tedavi etmek sirozu önleyebilir veya karaciğer hasarını yavaşlatabilir. Sirozun komplikasyonlarını tedavi etmek bunların kötüleşmesini ve karaciğer yetmezliğini önleyebilir.
Siroz hastası nasıl beslenmeli?
Siroz veya ileri karaciğer hastalığınız varsa genellikle diyetinizde bazı değişiklikler yapmanız gerekir. Genel olarak sağlıklı beslenmenin yanı sıra yeterli kalori ve protein aldığınızdan ve çok fazla tuz almadığınızdan emin olmak için özel tavsiyelere uymanız gerekebilir. Bu, yetersiz beslenmenizi ve kas kütlesi kaybetmenizi önlemek için önemlidir. Bunun için;
Az ve sık yiyin.
Daha fazla kalori ve protein tüketin.
Sıvı tutulumunu ve şişkinliği (asit ve ödem) azaltmaya yardımcı olmak için tuzdan uzak durun.
Hiperglisemi (yüksek kan şekeri) ve diyabeti kontrol altına alın.
Kemik hastalığı (osteoporoz) olan veya bu hastalığa yakalanma riski taşıyan kişiler takviye kullanmalı.
Siroz hastalarının protein ve kalori bakımından yüksek beslemesi gerekir. Bu besinler şunlardır:
Mercimek, barbunya fasulyesi veya kuru fasulye ve baklagiller.
Badem veya ceviz gibi kuruyemişler.
Yumurta, peynir ve diğer süt ürünleri.
Morina, somon, konserve veya taze ton balığı, sardalya veya uskumru gibi balıklar.
Hindi, tavuk veya yağsız dana ve kuzu eti gibi etler.
Sirozlu tüm hastalara verilen genel beslenme tavsiyelerine uymanın yanı sıra, aşağıdaki şekilde bir beslenme düzeni uygulamanız da önerilebilir:
Patates, ekmek, makarna ve pirinç gibi nişastalı karbonhidratlar açısından zengindir. Tam tahıllı seçenekler en sağlıklı olanlardır.
Sığır eti, kuzu eti gibi kırmızı et oranı düşük. Tavuk, hindi, balık, süt ürünleri veya fasulye, bakliyat veya tofu gibi bitki bazlı seçenekleri tercih edin.
Doymuş yağlar daha fazla tekli doymamış yağ içerir. Enerji alımınızın %10'undan daha azının doymuş yağlardan gelmesine dikkat edin. Tereyağı veya hindistan cevizi ve palmiye gibi katı yağlar yerine bitkisel, zeytinyağı veya ayçiçeği yağı kullanmaya özen gösterin.
