Astım uzun süreli kronik bir rahatsızlıktır. Astım, hava yollarının daralmasına, iltihaplanmasına neden olur. Bu durum kişinin nefes almasını zorlaştırır. Astım, bronşiyal tüplerin iltihaplanması ve tüplerin içinde ekstra mukusla kendini gösterir. Astımlı kişilerde, hava yolları daraldığında, iltihaplandığında veya mukusla dolduğunda semptomlar görülür. Bunlar; özellikle gece veya sabahları öksürük, hırıltı, nefes alırken ıslık sesi, nefes darlığı, göğüste sıkışma, ağrı ve basınç, nefes almakta zorluk nedeniyle geceleri uyku sorunu.
Astımlı her kişi aynı semptomları aynı şekilde yaşamaz. Bu semptomların hepsine sahip olmayabilirsiniz veya farklı zamanlarda farklı semptomlar yaşayabilirsiniz. Semptomlarınız bir astım krizinden diğerine de değişebilir, birinde hafif, diğerinde şiddetli olabilir.
Astım nedir?
Astım, akciğerlerdeki hava yollarını iltihaplandıran, daraltan ve ekstra mukus üretimine neden olan kronik bir rahatsızlıktır. Bu nefes almayı zorlaştırırken, öksürüğü, hırıltılı bir nefesi ve nefes darlığını tetikleyebilir. Astım tedavi edilemeyen ancak semptomları kontrol altına alınabilen bir hastalıktır. Her yaştan insanı etkiler ve sıklıkla çocukluk çağında başlar, ancak yetişkinlerde de ortaya çıkabilir.
Astım türleri
Astım tek bir hastalık olarak görülmemelidir. Astımın farklı türleri vardır. Bunlar:
Alerjik astım
Non-alerjik astım
Aspirin kaynaklı astım
Öksürük varyantlı astım
Egzersiz kaynaklı astım
Gece astımı
Steroid dirençli astım
Mesleki astım
Astım-KOAH örtüşme sendromu (AKOS)
Astım belirtileri
Nefes darlığı.
Göğüste sıkışma veya ağrı.
Çocuklarda astımın yaygın bir belirtisi olan nefes verirken hırıltı.
Soğuk algınlığı veya grip gibi solunum yolu virüslerinin kötüleştirdiği öksürük veya hırıltılı solunum atakları.
Astım kötüleşmeye başladığında belirtiler şunlar olabilir:
Sık ve rahatsız edici belirti ve semptomlar.
Hızlı bir rahatlama sağlayan inhaleri daha sık kullanma ihtiyacı.
Astım bazen kısa bir süreliğine kötüleşebilir; buna astım krizi denir. Aniden veya kademeli olarak gerçekleşebilir.
Şiddetli astım atağının belirtileri şunlardır:
Hırıltı, öksürük ve göğüste sıkışma hissi giderek şiddetlenir ve sürekli hale gelir.
Yemek yiyemeyecek, konuşamayacak veya uyuyamayacak kadar nefessiz olmak.
Daha hızlı nefes almak.
Hızlı kalp atışı.
Uyuşukluk, kafa karışıklığı, bitkinlik veya baş dönmesi.
Mavi renkte dudaklar veya parmaklar.
Bayılma.
Alerjik astım belirtileri
Alerjik olmayan ve alerjik astım arasında ayrım yapmak zor olabilir. Bunun nedeni astım semptomlarının benzer olmasıdır (öksürük, hırıltı, göğüste sıkışma, nefes darlığı). En büyük fark, alerjik astımı olan kişilerin normalde bir alerjeni soluduktan sonra semptomlar yaşamasıdır. Alerjik astımı olan kişilerde, dış veya iç mekan alerjeni semptomları tetikleyebilir. Alerjik olmayan astımı olan kişilerde ise başka tetikleyiciler olabilir. Bu tetikleyiciler arasında duman, kirleticiler, egzersiz, virüsler ve daha birçok şey bulunur. İlginç bir şekilde, alerjik astımı olan bir kişi bu tetikleyicilerden dolayı daha yoğun semptomlar yaşayabilir. Ayrıca ciltte kurdeşen gibi solunum dışı alerji semptomları da yaşayabilirler.
Kronik astım belirtileri
Nefes alıp verirken çıkan hırıltı sesi astımın en yaygın belirtisidir, Ayrıca nefes darlığı, göğüste sıkışma, öksürük ve konuşmada zorluk diğer belirtiler arasındadır. Bu semptomlar genellikle tekrarlayıcıdır ve astım atağı sırasında daha da kötüleşebilir.
Astım öksürüğü nasıl olur?
Astımda hava yolları iltihaplanır ve soğuk ve kuru hava, soğuk algınlığı ve grip, duman, toz ve polenler gibi tetikleyicilere karşı aşırı duyarlı hale gelir. Bazı kişilerde öksürük egzersizden sonra başlayabilir. Öksürüğün miktarı ve şiddeti hava ve mevsime göre değişiklik gösterebilir. Astımlı çoğu kişide kuru öksürük vardır, mukus üretmeyen bir öksürük. Bu, hava yolları tahriş edici bir maddeye yanıt olarak daraldığında olur ve astımın bir özelliğidir. Öksürüğün yanı sıra, genellikle daralan hava yolundan kaynaklanan tiz bir hırıltı sesi de vardır.
Astım olup olmadığını nasıl anlarız?
Astımınız olup olmadığını belirlemek için kendinizi aşağıdaki sorularla test edin:
Egzersiz sırasında veya hemen sonrasında öksürüyor musunuz veya nefes almada zorluk çekiyor musunuz?
Göğüs kafesinizin içinde hırıltılı sesler duyuyor musunuz?
Dışarısı çok sıcak veya soğuk olduğunda öksürüyor musunuz veya nefes almada zorluk çekiyor musunuz?
Evcil hayvanların, tozun, dumanın, polenlerin veya diğer alerji tetikleyicilerinin arasındayken öksürüyor veya nefes almada zorluk çekiyor musunuz?
Geceleri nefes alma sorunları veya öksürük nedeniyle uyanıyor musunuz?
Sorulardan bir veya birden fazlasına evet cevabı, astımınız olma ihtimalini kuvvetlendirebilir. Bu durumun netlik kazanması için en yakın sağlık kuruluşuna başvurarak tam bir değerlendirme almanızda fayda vardır.
Astım tedavisi
Astım tedavisi; akciğerlerinizi sağlıklı tutmaya, astım semptomlarının normal yaşamı etkilemesini önlemeye ve alevlenmeleri veya atakları önlemeye yardımcı olur. Doktorunuz aşağıdaki tedavi yöntemlerini reçete edebilir veya önerebilir. Bunlar:
İlaç tedavisi
Astım için kullanılan ilaçların iki ana türü bulunmaktadır: Rahatlatıcılar ve önleyiciler veya kontrol ediciler.
Astım ilaçları genellikle tablet olarak veya inhaler kullanılarak alınır. İnhalerler, ilacı almayı kolaylaştırmak için bir ara parça ile birlikte kullanılabilir. Tedavi, astımınızın ne kadar şiddetli olduğuna, kaç yaşında olduğunuza ve yaşam tarzınıza bağlı olacaktır.
Astım rahatlatıcılar
Astım rahatlatıcı ilaçları solumanızı sağlayan cihazlar olan inhalerler ana tedavi yöntemidir. Astım krizi sırasında semptomlarınızı hafifletmek için hava yollarınızı hızla açmaya yardımcı olur. Dakikalar içinde etki gösterir ve etkileri saatlerce sürebilir. Astımınız hafifse veya yalnızca fiziksel aktiviteyle oluyorsa, ihtiyacınız olan tek ilaç bunlar olabilir.
Astım önleyiciler/kontrol ediciler
Astım önleyici ilaç, astım ataklarını önlemeye ve astımınızı kontrol altında tutmaya yardımcı olur. Önleyici ilaçlar genellikle vücudunuzun ürettiği steroidlere benzer kortikosteroidler içerir. Bu tedaviler iltihap önleyicidir. Önleyici ilaç genellikle inhaler formunda gelir. Genellikle astımın ne kadar şiddetli olduğuna bağlı olarak her gün alınır.
Birçok önleyici inhaler, kortikosteroid ve uzun etkili rahatlatıcı bir ilacın kombinasyonunu içerir. Bazen, astım alevlenmelerini kontrol altına almaya yardımcı olmak için kısa süreli oral kortikosteroidler kullanılabilir.
Astım tetikleyicilerinden kaçınmak
Astım tetikleyicileri hava yollarınızın daralmasına ve astım semptomlarına yol açar. Bu tetikleyiciler kişiden kişiye değişir ancak bunlardan kaçınmak veya bunları yönetmek astımınızı kontrol etmenize yardımcı olabilir.
Astımı ne rahatlatır?
Hızlı şekilde rahatlama sağlayan inhalerler (bronkodilatörler) şişmiş hava yollarını açarak nefes almayı kolaylaştırır. Bazı durumlarda da alerji ilaçları gereklidir. Uzun vadeli astım kontrol ilaçları astım tedavisinin temel taşıdır.
Astım geçici bir hastalık mı?
Astım, özellikle yetişkinlikte ortaya çıkarsa, birçok insan için uzun süreli bir rahatsızlıktır. Çocuklarda bazen ergenlik döneminde düzelir veya ortadan kalkar, ancak ilerleyen yaşlarda tekrar ortaya çıkabilir. Semptomlar genellikle tedaviyle kontrol altına alınabilir. Çoğu insan normal, aktif bir hayat yaşar, ancak daha şiddetli astımı olan bazı kişilerde devam eden sorunlar olabilir.
Astım için hangi bölüme gidilir?
Astım teşhisi için bir göğüs hastalıkları uzmanına başvurmak gerekir.
