Farenjit Nedir?
Toplumda sık rastlanan bir hastalık olan farenjit, yutakta oluşan enfeksiyon sonucu yutağın iltihaplanmasıdır. Başlıca ateş, boğaz ağrısı, halsizlik gibi semptomlarla kendini gösteren bu hastalık virüs ya da bakteri kaynaklı olabileceğinden, bu hastalığın bulaşıcı olduğu söylenebilir. Grip benzeri diğer viral hastalıklarda olduğu gibi soğuğa bağlı olarak vücut direncinin düşmesiyle kış aylarında görülme sıklığı artar. Teşhisi zor olmayan bu hastalığın tedavisi de zor değildir.
Farenjit, hastalığın seyrine göre akut ve kronik olarak sınıflandırılabilir.
Akut Farenjit Nedir?
Genellikle virüs ve bakteriler gibi mikroorganizmaların sebep olduğu enfeksiyonlar sonucu ortaya çıkan iltihaplanmadır. Viral ya da bakteriyel nedenler dışında nadir olarak farenks adı verilen yutak bölgesinin sıcak veya zararlı olabilecek maddelerle tahriş edilmesi sonucu da görülebilir.
Farenjit eğer virüs ya da bakteriler sebebiyle oluşmuşsa, bulaşıcı bir hastalıktır. Diğer bulaşıcı solunum yolları hastalıkları gibi bu hastalık da öksürük, hapşırık ve damlacıkların bulunduğu yüzeye temasla bulaştığı için özellikle okul, hastane, alışveriş merkezi gibi kalabalık yerlerde pek çok kişiye bulaşabilir.
Grip virüsleri ve herpes virüsler sıklıkla farenjit hastalığının sebebi olarak görülürken, bakterilerden ise genellikle beta hemolitik streptokokların hastalığa neden olan etmen olduğu bilinir.
Akut farenjitle birlikte, sinüzit ve bronşit gibi diğer üst solunum yolu hastalıkları da sık görülen hastalıklar arasında yer alır. Ayrıca, kızamık, tifo, çiçek gibi hastalıkların ilk dönemlerinde de farenjit görülebilir.
Akut farenjitler, genellikle virüs kaynaklı olduğundan 3-7 günde hastada iyileşme gözlenir. Tahrişe bağlı gelişen farenjitlerde ise tahrişin yapısına bağlı olarak iyileşme süresi değişebilir. Bakteriyel kaynaklı farenjitlerde, antibiyotik tedavisi ile daha hızlı sonuç alınabilir.
Kronik Farenjit Nedir?
Kronik farenjit genellikle kişinin yaşam tarzı ve alışkanlıkları sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Nadiren kişinin sahip olduğu başka kronik hastalıklar, kronik farenjite sebep olabilir. Reflü gibi boğazı tahriş edebilen hastalıklar ve bazı romatizmal hastalıklar da kronik farenjit sebepleri arasında sayılır. Dolayısıyla, virüs ve bakteri kaynaklı olarak ortaya çıkan farenjit, akut seyreder ve virüs veya bakteri vücudu terk ettiğinde iyileşme görülür; böylelikle akut farenjit, kronik farenjite dönüşmez.
Kronik farenjitin en önemli özelliği, hastalığın sürekli ve tekrar eden bir şekilde kendini göstermesidir. Boğazda sürekli rahatsızlık hissi ve iltihap, kronik farenjit hastalarının en belirgin şikayetleridir.
Farenjitin Bulunduğu Anatomik Bölgeye Göre Sınıflandırılması
Hastalığın seyrine göre akut ve kronik olarak sınıflandırılan farenjit, ortaya çıktığı anatomik bölgeye göre de sınıflandırılabilir.
Nazofarenjit: Geniz ile yutağın birleştiği bölgenin iltihaplanması olan nazofarenjit, hem çocuklarda hem de yetişkinlerde sık karşılaşılan bir hastalıktır. Hastalık doktor tarafından yapılan fiziksel muayene sırasında kolaylıkla tespit edilebilir. Kendini şişlik ve kızarıklıkla belli eden hastalığın kaynağı bakterilerse antibiyotik tedavisi uygulanır.
Tonsillit: Bademcik iltihabı olarak da adlandırılan bu hastalık, özellikle çocuklarda sık görülen bir enfeksiyon hastalığıdır. Genellikle bakteri kaynaklı ortaya çıkan hastalığın tespiti için fiziksel muayenenin yanında, bakterilerin tespitine yönelik testler de yapılabilir. Seyrine göre akut, kronik ve rekürren olarak sınıflandırılır.
Larenjit: Ses tellerinin de bulunduğu gırtlak bölgesinin iltihaplanmasıdır. Hastalık ses tellerinin bulunduğu bölgede oluştuğundan ses kısıklığı sesin farklı çıkmasına neden olur. Bunun yanında öksürük de yaygın bir belirtidir. Hastalığın sebebi çoğunlukla virüslerdir. Hastalığın uzun süre geçmemesi ya da ilerlemesi durumunda tedavisi zorlaşacağından erken tedavi büyük önem taşır.
Farenjit Belirtileri
Farenjit belirtileri nelerdir sorusuna genel olarak boğazda ağrı, şişlik, yanma hissi, yutkunmada güçlük, öksürük ve ateş şeklinde cevap verilebilir. Bunlar en sık rastlanan belirtilerdir. Bunlara ek olarak geniz akıntısı, boğazda kuruluk hissi, kaşıntı görülebilir. Aynı zamanda, bu belirtilere halsizlik, yorgunluk ve eklem ağrısı da eşlik edebilir.
Farenjit sonucu boğazda bulunan lenf bezleri şişebilir, şişen bu bezler ses tellerine baskı yaparak ses kısıklığına veya sesin farklı çıkmasına neden olabilir.
Kronik farenjitte ateş, halsizlik gibi belirtiler, sık görülen belirtilerdir; boğazda oluşan rahatsızlıklar daha hafif ancak geçmeyen, tekrarlayan tarzdadır. Boğazda kuruluk, yanma, öksürük, yutkunmada zorluk gibi belirtilerle hastalığın kendini gösterdiği söylenebilir.
Farenjit Nedenleri
Farenjitin pek çok farklı sebebi olabilir. Genel olarak viral, bakteriyel, mantara bağlı, çevresel ve kişisel sebepler farenjit nedenleri arasında sayılabilir.
Viral Nedenler: Şişlik, ateş ve ağrıyla kendini gösteren farenjitlerin sebebi genellikle virüslerdir. Tek başına gelişebileceği gibi özellikle grip ve soğuk algınlığına sebep olan virüslere bağlı olarak da virüs kaynaklı farenjit görülebilir. Salgın bir grip virüsü varsa, başka belirtiler de göz önünde bulundurularak farenjit kaynağının viral olabileceği ihtimali göz önünde bulundurulmalıdır.
Bakteriyel Nedenler: Çeşitli bakteriler farenjite yol açabilir, bunlardan en önemlisi beta mikrobu olarak da bilinen bir tür streptokok bakteridir. Bu bakterinin tespiti için beta testi yapılır. Ancak, başka bakterilerin de farenjite sebep olabileceği unutulmamalıdır.
Viral kaynaklı farenjitlerden farklı olarak tedavi sürecinde antibiyotiklere başvurulur. Ancak, antibiyotikler mutlaka doktor tavsiyesiyle ve önerilen süre ve miktarlarda kullanılmalıdır.
Bakteriyel kaynaklı virüslerin bulaşması çok hızlı ve kolaydır. Bu nedenle, özellikle kış aylarında kapalı ve kalabalık ortamlardan uzak durulması tavsiye edilir.
Mantara Bağlı Nedenler: Nadir görülen farenjit nedenleri arasında mantarlar da sayılabilir.
Kişisel ve Çevresel Nedenler: Özellikle kronik farenjit görülmesi durumunda tanı koyulurken kişisel ve çevresel nedenler de göz önünde bulundurulmalıdır. Bu nedenler arasında sigara içmek gibi zararlı alışkanlıkların yanında, bulunulan ortamın da önemli olduğu söylenebilir. Kir ve tozun yoğun olduğu alanlarda bulunmak ve çalışmaya elveriş olmayan ortamlarda maskesiz çalışmak en önemli nedenlerdendir. Çalışma şartlarının etkilediği bir diğer durum ise fazla konuşmayı gerektiren mesleklerdir.
Beslenme de farenjite etki edebilir, örneğin boğazı tahriş edebilecek acı ve baharatlı gıdalarla aşırı sıcak ya da soğuk besinler tüketmek farenjite yakalanma riskini artırabilir.
Farenjit nedeni olabilecek kişisel sebeplerden en önemlilerinden biriside kişinin burnundan rahat nefes almasına engel olan yapısal problemler ve yine burun tıkanıklığına neden olan gerek viral ,bakteriyel enfeksiyonlar ,gerekse de alerjik durumlar sayılabilir.Burun tıkanıklığı neticesinde ağızdan alınan hava ağız ve boğaz bölgesinin nemini azaltır.Ağız içi tükürük salgısı ağız ve boğaz bölgesindeki mikropların hastalık yapmasını önleyen sıvısal savunma sistemi bulundurmaktadır.Bu sistemin zarara uğramasıyla daha kolay diş ,diş eti ve boğaz problemleri oluşmaktadır.Bu sebeple farenjit şikayeti olan tüm hastaların KBB uzmanınca burun tıkanıklığına sebep olabilecek nedenler açısından muayene edilmesi ve varsa bu problemlerin cerrahi olarak çözülmesi farenjit şikayetlerinin tekrarlaması açısından önemli olmaktadır.
Farenjit Tanı Yöntemleri
Bazı farenjit türleri fiziksel muayenede anlaşılabilirken, bazı farenjit türlerinde fiziki muayeneye ek olarak bazı testlerin yaptırılması gerekebilir. Genel olarak boğaz ağrısı, ateş, halsizlik, yutkunma güçlüğü gibi belirtilerin görüldüğü durumlarda akla ilk gelen hastalık farenjittir. Bu gibi durumlarda detaylı bir hasta öyküsüyle birlikte fiziksel muayene ve gerekli durumlarda testler yapılarak tanı koyulabilir.
Hastalığın özellikle bakteriyel kaynaklı olup olmadığını ayırt etmek için doktor beta testi gibi hastalığın kaynağını tespit etmeye yönelik bazı testler isteyebilir. Bu yöntemler, hastalığın viral mi bakteriyel mi olduğunun anlaşılmasını sağladığından uygun tedavi yönteminin belirlenmesine yardımcı olur.
Farenjitin altında yatan başka bir hastalık varsa ya da farenjit başka bir hastalığa eşlik ederek ortaya çıkmışsa bu hastalıkların teşhisi için de ek tanı yöntemlerine başvurulabilir.
Farenjit Tedavisi
Farenjit tedavisi için kişinin kendi uygulayabileceği basit destekleyici yöntemler olduğu gibi doktorun önerdiği tedavinin de aksatılmadan uygulanması gerekir.
Farenjit tedavisinde öncelikle hastalığın kaynağı tespit edilmelidir. Hastalık viral kaynaklıysa semptomlara yönelik (örneğin boğaz ağrısı varsa ağrı kesici ilaç verilmesi gibi) bir tedavi uygulanırken, bakteri kaynaklıysa antibiyotik tedavisi uygulanabilir. Ayrıca, kişisel ve çevresel nedenlerle ortaya çıkan durumlarda, bu nedenin ortadan kaldırılması tedavideki ilk aşama olmalıdır.
Bütün bunların yanında genel olarak hastaların tedaviye destek olmak için dikkat etmesi gereken bazı hususlar bulunmaktadır. Sıvı tüketim miktarını artırmak boğazı nemli tutacağından hastada rahatlama sağlar. Özellikle kronik farenjitin yaşam tarzından kaynaklandığı düşünüldüğünden, sigara içmek gibi boğaza zarar veren alışkanlıkların tamamen bırakılması ve yeme-içme alışkanlıklarının gözden geçirilmesi gerekir. Kronik farenjitin alerjen ya da boğaz sağlığı için uygun olmayan ortamda sürekli bulunmak gibi nedenlerden kaynaklandığı tespit edilirse, bunların da ortadan kaldırılması gerekir.
Öğretmenlik gibi sürekli konuşması gereken bir mesleğe sahip olanların bundan kaynaklanan kronik farenjiti varsa, boğazı tahriş etmeyecek şekilde konuşmaları, bağırarak konuşmaktan kaçınmaları, konuşmalarına sık sık ara vermeleri ve konuşurken arada su içmeleri boğazı rahatlatmak için yapılabilecekler arasında yer alır. Yaşam tarzında yapılacak bu gibi değişiklikler kişinin hem sağlığı hem de yaşam kalitesi açısından büyük faydalar sağlayacaktır.
Farenjite Ne İyi Gelir?
Farenjitte evde uygulanabilecek yöntemlerle de semptomlar hafifletilebilir. Bunlar arasında bol bol sıvı tüketmek, ılık tuzlu su ile gargara yapmak, bağışıklık sistemini güçlendirecek besleyici gıdalar almak ve ılık bitki çayları veya çorba içmek akla ilk gelen destekleyici yöntemlerdir. Hastalık süresince tüketilen sıvıların sıcaklığının iyi ayarlanması ve çok sıcak ya da soğuk olmamasına özen gösterilmelidir. Bunlara normal zamanda da dikkat edilirse tahrişe bağlı gelişebilecek farenjitin önüne geçilebilir.
Farenjit hastalarının bulunduğu ortam çok önemlidir. Kuru havalarda, nefes alıp verme sırasında boğaz nem eksikliğine bağlı olarak kuruyabilir. Bu yüzden, nemli ve ılık bir ortamın oluşturulması gerekir. Odada nem ölçen bir cihaz bulundurularak odanın nemi ayarlanabilir. Hastaların odalarında hava nemlendirici cihazlardan da yararlanılabilir. Kuru havanın yanında toz, kir, sigara dumanı, kimyasal parçacıklar ya da hastanın alerji durumuna bağlı olarak alerjenlerin bulunabileceği ortamlardan da kaçınmak gerekir.
Hastalık ortaya çıkmadan alınabilecek bazı önlemler de vardır. Farenjit bulaşıcı bir hastalık olduğu için özellikle kış aylarında kapalı alanlarda geçirilen zamanın artmasıyla hastalığın görülme sıklığının da arttığı görülmektedir. Bu açıdan kalabalık yerlerde salgın riski daha fazla olduğu için kişisel hijyene ve temizliğe dikkat edilmelidir. Kapalı ortamlarda daha az kalınmalı, eğer bu ortamlarda kalınması gerekiyorsa, bu yerlerin sık sık havalandırılmasına dikkat edilmelidir. Hasta bireyler toplumdan izole edilerek salgınların önüne geçilebilir.
