Tıp bilimindeki gelişmeler sayesinde, günümüzde çok farklı semptomlara neden olan hastalıklar kolaylıkla teşhis edilebilir hâle gelmiştir. Özellikle bağışıklık sistemindeki çeşitli bozukluklardan ileri gelen yeni romatolojik rahatsızlıklar tanımlanmış ve tedavileri konusunda önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Bu hastalıklardan biri sarkoidozdur.
Sarkoidoz Nedir?
Sarkoidoz; bağışıklık sisteminin vücuttaki çeşitli dokulara karşı reaksiyon göstermesiyle ortaya çıkan, her bir hasta için farklı klinik tablolara neden olan bir romatolojik hastalıktır. Diğer bağışıklık sorunlarından farklı olarak sarkoidoz hastalığı, dokularda granülom adı verilen iltihaplı dokulara neden olur. Sarkoidoz, tüberkülozda (verem) görülen cilt bozukluklarına benzer granülomlar oluştursa da enfeksiyon kaynaklı bir rahatsızlık değildir.
Sarkoidoz vücutta hemen her dokuyu tutabildiğinden, diğer romatolojik hastalıkların aksine tutulan organ veya sisteme göre çok çeşitli klinik belirtilere yol açabilir. Bununla birlikte sarkoidoz en sık lenf bezlerinde, akciğerlerde, gözlerde ve ciltte semptomlara sebep olur.
Sarkoidoz Neden Olur?
Mevcut klinik yaklaşımda sarkoidozun temel nedeni bilinmemektedir. Bununla birlikte, yapılan araştırmalar sarkoidozun belirli yaş grupları, cinsiyet ve ırk özelliklerinde daha sık ortaya çıktığını göstermiştir. Buna göre, sarkoidozun aşağıdaki özelliklere sahip kişilerde görülme riski daha yüksektir:
• Kadınlarda erkeklere oranla daha sık gözlenir.
• Afrika kökenli bireylerde sarkoidoz gelişme ihtimali daha yüksektir.
• Ailesinde sarkoidoz hastalığı olan kişilerde, toplumun geri kalanına kıyasla daha sık görülür.
• Sarkoidoz, çocuklarda nadiren izlenirken; 20 ila 40 yaş arasındaki kişiler risk grubu içinde kabul edilir.
Bunlarla beraber, sarkoidoza yol açan bağışıklık sistemi reaksiyonunun henüz tanımlanmamış bir virüs, bakteri, toz ve kimyasallar nedeniyle tetiklendiği; ancak bağışıklık sistemine ait reaksiyonun kontrolsüz hâle gelerek vücut dokularında yaygınlaştığı düşünülmektedir.
Sarkoidoz Belirtileri Nelerdir?
Sarkoidozun klinik semptomları hastalara göre değişkenlik gösterir. Bu doğrultuda, bazı hastalarda herhangi bir belirti izlenmezken, bazı kişilerde çok farklı vücut dokularını ilgilendiren klinik tablo ortaya çıkabilir. Buna göre aşağıdaki belirtiler sarkoidoz seyrinde tespit edilebilir:
• Hâlsizlik, yorgunluk
• Eklem ağrısı
• Ateş
• Kilo kaybı
• Akciğer tutulumunda; kuru öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı gibi belirtiler
• Sindirim sistemi tutulumunda; ağız kuruluğu, karında şişlik, hazımsızlık, ishal gibi belirtiler
• Gözlerdeki tutulumda; gözde kuruluk, göz ağrısı, kaşıntı, görme kaybı, yaşarma gibi problemler
• Ciltteki tutulumda; ciltte kızarıklık, döküntü, saç dökülmesi gibi dermatolojik belirtiler
• Sinir sistemi tutulumunda; epileptik nöbetler, işitme kaybı, baş ağrısı gibi nörolojik belirtiler
Sarkoidoz Tanısı Nasıl Konur?
Sarkoidoz; vücutta birçok farklı dokuyu etkileyerek iltihaplanmaya yol açabildiğinden, diğer bazı hastalıklarla benzer klinik tablolara neden olabilir. Bu nedenle sarkoidozun klinik tanısını koymak bazı hastalarda oldukça güçtür. Uzman bir hekim tarafından hastanın öykü sorgulamasının ayrıntılı olarak yapılması ve detaylı fizik muayene ile değerlendirilmesi oldukça önemlidir.
Fizik muayene esnasında büyümüş lenf bezleri, cilt lezyonları, akciğer ve kalp problemleri ile karaciğer ve dalak büyüklükleri tespit edilebilir. Akciğerde oluşan granülomların tespit edilmesi adına akciğer röntgeni, bilgisayarlı tomografi veya manyetik rezonans (MR) görüntüleme sıklıkla başvurulan yöntemlerdendir. Akciğerde gelişen granülomlardan bronkoskopi yötemi ile biyopsi alınarak tanı koyulabilir. Akciğerdeki hastalığın yaygınlığının değerlendirmesi ve solunum kapasitesi ölçümü solunum fonksiyon testleri ile yapılabilir.
Sarkoidoz Tedavisinde Neler Yapılır?
Mevcut klinik yaklaşımda sarkoidozun kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Sarkoidozun yol açtığı klinik belirtilerin kontrol altına alınarak hastanın hayat kalitesinin arttırılması, tedavinin asıl hedefini oluşturur. Sarkoidozun klinik belirtileri ve semptomların şiddeti hastalara göre değişkenlik arz ettiğinden, tedavi hastanın klinik durumuna göre planlanır.
Tedavide sıklıkla iltihabi reaksiyonu baskılayan kortikosteroid ilaçları veya bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar kullanılır. Hastanın durumuna göre tedavi birkaç yıl süreyle devam edebilir. Özellikle göz, akciğer, kalp veya sinir sisteminin etkilendiği vakalarda yoğun ilaç tedavisinin yapılması gerekebilir.
Sarkoidozun Komplikasyonları Nelerdir?
Sarkoidoz, uygun zamanda tedavi verilmediği takdirde, dokularda çeşitli düzeylerde hasara yol açabilir. Sarkoidoz kronik ve uzun dönem seyirli bir hastalık olduğundan, hastalık süresince ve uzun süren tedaviye bağlı olarak çeşitli rahatsızlıkların gelişme riski mevcuttur. Bu anlamda, aşağıdaki sağlık sorunları sarkoidozun seyri esnasında görülebilmektedir:
• Akciğer enfeksiyonları
• Katarakt
• Glokom (göz tansiyonu)
• Böbrek yetmezliği
• Kalp atım ritminde bozulma (aritmi)
• Yüz felci
• Kısırlık
