Kangren

Kangren, zayıf kan akışı veya bakteriyel enfeksiyon sonucu vücutta belirli bir doku alanının ölmesi anlamına gelir. Herkeste belli miktarlarda doku ölümü olabilir ancak kangren durumunda hücreler kendini yenileyemez. Kangren, daha sonraki aşamalarda ampütasyonu gerektirebilecek ciddi bir sorundur. Bu nedenle mümkün olan en kısa sürede yardım almak, ampütasyonun önlenmesine ve kangrenin çok hızlı kötüleşmesini durdurmaya yardımcı olabilir.

Kangren Nedir?

Kangren, geniş bir doku alanına kan akışı kesildiğinde gelişen ve dokunun bozularak ölmesine neden olan ölümcül bir durumdur. Genellikle etkilenen cildin yeşilimsi siyaha dönmesine neden olur ve iç organlara zarar verebilir. Bacak, el veya iç organ gibi tek bir vücut bölümünde başlasa da tedavi edilmediği durumlarda tüm vücut bölgelerine yayılabilir. Septik şok nedeniyle sepsis kan basıncında ciddi bir düşüşe yol açarak hayati tehlike yaratabilir.

Kangren Çeşitleri Nelerdir?

Kangren çeşitleri aşağıdaki gibidir:

Kuru Kangren

Kuru kangren; renksiz, kurumuş ve buruşmuş bir cilt ile karakterizedir. Cilt, yavaş yavaş kahverengi veya siyah renkte görünmeye başlar. Çoğunlukla küçük kan damarı hastalıklarından kaynaklanır. Ateroskleroz ve periferik arter hastalığı (PAD) olan kişilerde ve tip 1 ve tip 2 diyabet hastalarında kuru kangren gelişme riski vardır. Enfekte olursa ıslak kangrene dönüşebilir.

Diyabet hastalarında, uzun süreli hiperglisemi nedeniyle vücuttaki kan damarlarının hasar görmesi sonucunda kan dolaşımı kesilebilir. Kan, oksijeni ve besinleri vücudun etrafındaki dokulara taşır; bunlar olmadan dokular ölür. Bu genellikle önce ekstremitelerde, ayak parmaklarında, ayaklarda ve parmaklarda olur.

Vakaların çoğunda görülen kuru kangren; emboli, tromboz ve damar yetersizliği nedeniyle ortaya çıkabilir. Bu; çoğunlukla kalpten veya aort, iliak damar gibi büyük bir arterden çıkan kolesterol, tümörler, septik emboli (bulaşıcı partiküller), ameliyat sırasında yerinden oynayan yağlar ve yabancı objeler nedeniyle meydana gelebilir.

Büyük emboliler femoral arter bifürkasyonuna, iliak arterlere, aorta ve popliteal arterlere yerleşir. Küçük olanlar ise el ve ayak parmaklarında, avuç içlerinde ve ayak tabanlarında birikir.

Tromboz, bir kan damarı içinde ortaya çıkan kan pıhtısıdır. Nedeni fark etmeksizin, yavaş kan akışından kaynaklanan tromboz durumu kötüleştirebilir. Bunu hazırlayan faktörler; sepsis, hipotansiyon (düşük kan basıncı), düşük kalp debisi, anevrizma (zayıflamış bir arter duvarındaki çıkıntı), aort diseksiyonu (aort duvarında bir yarık), baypas greft ve damar sertliğidir.

Damarlar; varis, derin ven trombozu (DVT) veya tromboflebit nedeniyle tıkanabilir ve dokulardan kan temizlenemeyebilir. Damarlardaki yüksek basınç, proteinlerin ve fibrinin yumuşak dokuya hareket etmesine neden olur. Bu fibroz, kılcal damarların işlevini kaybetmesine ve yağ nekrozuna (lipodermatoskleroz) yol açar. Şiddetli olduğunda, bu süreçler kangrene neden olabilir.

Islak Kangren

Islak kangren; bölge enfekte olduğunda ve şiştiğinde ıslak bir görünüm aldığı için bu isimle anılır. Solunum yolları, ağız dokuları, serviks ve vulva gibi nemli dokuları etkileyebilir. Bir enfeksiyonla savaşan vücudun şişmesi, vücudun bir bölümünü oksijen ve besinlerden mahrum bırakabilecek ve kangrene neden olabilecek kan dolaşımı kaybına neden olabilir. Vücut; bakteriler, virüsler ve diğer enfeksiyon türleriyle daha az mücadele edebildiğinden, bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde ortaya çıkabilir.

Bu kangren türü, özellikle yanık ya da donma sonrası gelişebilir. Hızlı ilerlediği, septik şoka yol açabileceği ve hayati tehlike oluşturduğu için hemen tedavi edilmelidir.

Gazlı Kangren

Gazlı kangrene, gaz üreten bir bakteri olan Clostridium perfringens neden olur. Çoğunlukla cerrahi bir yaranın içinde biriken bakteriler veya kan akışının engellendiği yaralanmalar nedeniyle oluşur. Bu tip kangren, derin kas dokusunu etkiler. Kasların etkilendiği durumlarda üstteki cildin rengi bozulabilir ve cilt, şiş ve kabarcıklı bir görünüm alabilir. Gazlı kangren tedavi edilmezse 48 saat içinde ölüme neden olabilir.

İç Kangren

İç organlarda ortaya çıkan iç kangren, iç doku ölümü ile karakterizedir. En yaygın olarak bağırsaklar ve safra kesesinde görülür ancak apandiste de ortaya çıkabilir. Kasık fıtığı vakalarında kanın organa gidememesi nedeniyle ortaya çıkar.

Fournier Kangreni

Genital bölgeyi etkileyen bu kangren türü, genital organlar ve idrar yolundaki herhangi bir enfeksiyon nedeniyle ortaya çıkar. Bakteriler, derideki bir kesik veya yarıktan girerek hızla yayılır ve etkilenen bölgeyi oksijenden mahrum bırakarak nekroza (doku ölümü) yol açar. Oldukça nadir görülür.

Meleney Kangreni

Meleney kangreni, genellikle ameliyattan veya küçük bir travmadan bir ya da iki hafta sonra ciltte ağrılı lezyonlar şeklinde kendini gösterir.

Kangren Neden Olur?

Kangren, akut ya da kronik olarak kan akışının engellenmesinden veya ikisinin bir kombinasyonu nedeniyle oluşur. Kan akışını engelleyen bazı durumlar aşağıdaki gibidir:

• Kan dolaşımı sorunları: Kan akışının iyi olmaması, vücut hücrelerini hayatta kalmak için ihtiyaç duyduğu oksijen ve besinlerden mahrum bırakır. Bir süre sonra tüm doku ölür.
• Travmatik yaralanmalar: Ağır yaralanmalar, bakterilerin vücuda girmesine izin veren derin ve büyük yaralara yol açar. Bakteriler tedavi edilmeden bırakılırsa, kangren oluşması muhtemeldir.
• Bakteriyel enfeksiyon: Bakteriler, tedavi edilmemiş yaraları enfekte etme eğilimindedir. Toksinler ve gaz üreterek dokunun ölümüne neden olur. Bu, aynı zamanda gazlı kangrenin de ana sebebidir.

Kangren Risk Faktörleri Nelerdir?

Kangren gelişme riski, aşağıdaki faktörler nedeniyle artabilir:

• Diyabet
• İleri yaş
• Kan pıhtıları
• PAD gibi vasküler hastalıklar
• Ateroskleroz
• Raynaud hastalığı
• Zayıf bağışıklık sistemi
• Apandisit
• Sigara içmek
• Obezite
• Fıtık (hernia)
• Yanıklar, donma, hayvan ısırıkları ve ezilme yaralanmaları dahil olmak üzere ciddi yaralanma veya travma
• Enfeksiyonlar

Kangren Belirtileri Nelerdir?

Kangrenin çoğu belirtisi benzer olsa da tiplerine göre semptomlar değişiklik gösterebilir.

Kuru kangren belirtileri:

• Etkilenen bölgede ağrı
• Önce kızaran, sonra kahverengi veya siyah renkte görünen ve buruşan cilt
• Enfekte olan bölgede soğukluk ve uyuşukluk

Islak kangren belirtileri:

• Etkilenen bölgede son derece şiddetli ağrı
• Şişme ve çürüme
• Enfeksiyon nedeniyle kötü koku
• Sıvı dolu kabarcıklar
• Gittikçe siyahlaşan cilt rengi

Gaz kangren belirtileri:

• Toksinlerin kan dolaşımına karışması durumunda yüksek ateş
• Artan kalp atış hızı
• Hızlı nefes alma

Kangren Nasıl Teşhis Edilir?

Tıbbi öykü ve fiziki muayene, bir pratisyen hekimin kangreni teşhis etmesine yardımcı olur. Enfeksiyon olup olmadığının anlaşılması için kan testleri yapılır. Beyaz kan hücrelerinde olağan dışı bir büyüme, ciddi bir enfeksiyona işaret edebilir.

Detaylı incelenmek üzere hastalardan doku ve sıvı örnekleri de alınır. Örnekler, ıslak kangrendeki enfekte bölgenin sürüntülerini ve periferik kan kültürlerini içerebilir. Bu işlem, ölü hücrelerin veya Clostridium perfringens bakterisinin olup olmadığının kontrol edilmesini sağlar. Daha ağır hastalarda pıhtılaşma taraması ve fibrinojen gerekebilir. Kan şekeri de ölçülebilir.

Kuru kangren teşhisinde, genellikle dokuya arteriyel kan kaybının derecesini değerlendirmek için arterlerdeki kan akışını gösteren boya ile bir test olan anjiyogramlar yapılır. İç kangrenden şüphelenildiğinde ise tanı için röntgen, MR veya BT taramaları gibi görüntüleme yöntemlerinin kullanılması da gerekebilir. Bazı durumlarda ameliyat, iç kangrenin olup olmadığının anlaşılmasına yardımcı olur.

Kangren Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Kangrenin ciddiyetine bağlı olarak çeşitli tedavi seçenekleri mevcuttur. Yöntemler; genel olarak ölü dokuların çıkarılmasına ve tedavisine, enfeksiyonun yayılmasını durdurmaya ve nedenini tedavi etmeye odaklanır. Bununla birlikte kangren nedeniyle zarar görmüş dokuların çoğu ölüdür ve kurtarılamaz.

Cerrahi

Kangren, hasarlı kan damarlarının yeniden yapılandırılması veya baypas edilmesi yoluyla ameliyatla tedavi edilebilir. Amaç, tüm ölü ve hastalıklı dokuları çıkarırken mümkün olduğunca sağlıklı dokunun kalmasını sağlamaktır. Bununla birlikte, kuru kangrende doku kurtarılamaz ve sıklıkla sonunda kendiliğinden düşer.

Kan damarı ameliyatı ise zayıf kan dolaşımı nedeniyle kangren geliştiğinde yapılabilir. Bu ameliyatta amaç, dolaşımı artırmak ve dokuyu olabildiğince sağlıklı tutmaktır.

Bölgede enfeksiyonun çok yoğun olduğu ve hayati tehlike yarattığı ayak veya parmaklar gibi bölgelerin debridman için çok büyük olduğu durumlarda ampütasyon düşünülebilir. Bu, her zaman son seçenektir.

Antibiyotikler

Kangren dokuya zarar vermemek için yeterince erken teşhis edildiğinde, enfeksiyonu öldürmek için ağız yoluyla alınan veya intravenöz olarak verilen antibiyotik ilaçlar kullanılabilir. Antibiyotikler, etkilenen bölgedeki dokuya nüfuz etmez; yalnızca enfeksiyonun yayılmasını önlemeye yardımcı olur.

Hiperbarik Oksijen Tedavisi

Bu işlem, solunan oksijen miktarını artırmak için basınçlı bir odada yatmayı içerir. Kandaki daha yüksek oksijen seviyeleri sağlıklı hücreleri uyararak mikropları yok etmeye ve iyileşme sürecini hızlandırmaya yardımcı olabilir.

Kangren Önleme Yolları Nelerdir?

Kangreni önlemenin en etkili yöntemi, yaralanma durumlarında bakteri enfeksiyonunu engellemek için uygun yara bakımını uygulamaktır. Yaraların düzenli olarak kontrol edilmesi ve temizlenmesi gerekir. Diyabet veya ateroskleroz gibi kronik rahatsızlıkları olan kişiler için tıbbi durumun uygun şekilde izlenmesi, kangren gelişme riskini azaltabilir.

Ek olarak, ciltteki değişimler gözlemlenebilir. Cilt deformasyonları, renk değişikliği, uyuşma, ağrı veya şişlikler günlük kontrol edilebilir. Enfeksiyonlara ve kangrene yol açabilecek yaralanmaları önlemek için doğru şekilde oturan ayakkabılar kullanılabilir.

Arterlerin tıkanmasına neden olan sigarayı bırakmak, kötü kolesterol seviyelerini yükselten doymuş yağ içeren gıdalardan kaçınmak ve kan basıncını ve kolesterol seviyelerini sabit ve sağlıklı tutmak için düzenli olarak egzersiz yapmak da yapılabilecekler arasında bulunur.