Kronik hastalıklar, her yaş grubundan kişide görülebilir. Kronik hastalıkların ortaya çıkmasında genetik yatkınlık ve dış etkenler başta olmak üzere birçok faktör etkilidir. Tedavi süreci hastalığın meydana gelme nedenlerinin tespiti ile başlar ve kişinin mevcut sağlık durumu göz önünde bulundurularak tedavi planlanır.
Kronik Hastalık Nedir?
Bir yıldan uzun süre devam eden, tedavi gerektiren veya günlük hayatı etkileyen sağlık sorunlarına kronik hastalık denir. Kronik hastalıklar, birden fazla faktöre bağlı olarak gelişebilir ve doğru tedavi ile kontrol altında tutulabilir. Bazı kronik rahatsızlıklarda, olumsuz etkiler hemen hissedilir, diğerlerinde ise hastalık başladıktan bir süre sonra belirti verebilir.
Kronik hastalıklar, kişinin yaşam kalitesinin düşmesine yol açabilir, iş yapabilme kabiliyetindeki azaltabilir, günlük aktivitelerin bir kısmının sınırlandırılması ya da değiştirilmesini gerekli kılabilir. Hayat kalitesinin düşmesi ve günlük aktivitelerin kısıtlanmasına veya hastalığı kabullenmede zorluk çekilmesine bağlı olarak kronik hastalığı olan kişilerde özgüven kaybı, depresyon, öfke, çaresizlik gibi psikolojik belirtiler gözlemlenebilir.
En Yaygın Kronik Hastalıklar Nelerdir?
Günümüzde ABD Hastalık Koruma Merkezleri ve Dünya Sağlık Örgütü gibi kuruluşlar tarafından kronik hastalık olarak nitelendirilen pek çok hastalık bulunur. Türkiye’de sık görülen kronik rahatsızlıklar ise şu şekilde sıralanır:
Kalp ve Damar Hastalıkları
Koroner arter hastalığı, kalp kapakçığı rahatsızlıkları, kalp yetmezliği gibi farklı alt türleri bulunur. Yüksek tansiyon da kalp ve damar hastalıkları kategorisinde değerlendirilir. Kalpteki ve damarlardaki işlev bozukluğunun sebep olduğu rahatsızlıklar uzun süre hiçbir belirti vermeyebilir. Rutin sağlık kontrolleri bu tip hastalıkların erken teşhisi açısından önem taşır.
Kanser
Hücre yapısının mutasyona uğraması ve anormal hızda bölünmesi sonucu tümör oluşumunun gözlemlendiği kanserin birçok türü de kronik hastalık kategorisinde yer alır. Kanser tedavisinde erken teşhis önem taşır.
Diyabet
Diyabet hastaları yüksek kan şekeri seviyesine sahiptir. Diyabetin iki farklı çeşidi bulunur. Sık karşılaşılan tip 2 diyabetin oluşumunda sağlıksız beslenme ve hareketsiz hayat tarzı önemli bir rol oynar. Tip 1 diyabet ise ağırlıklı olarak genetik temellidir. Her iki tür de kronik hastalık olarak nitelendirilir ve doktor kontrolünde tedavi edilmeleri gerekir. Tedavi edilmeyen diyabet ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.
Obezite
Obezite, vücut kitle indeksinin 30 kg/m²’nin üzerinde olması durumudur ve günümüzde bir hayli sık rastlanan kronik rahatsızlıklar arasındadır. Vücutta normal seviyenin üzerinde yağ bulunduğuna işaret eder. Obezite, yalnızca kişinin hayat kalitesini olumsuz etkilemekle kalmaz, tedavi edilmediği takdirde kalp ve damar yolu hastalıklarından tip 2 diyabete, reflüden depresyona kadar birçok sağlık sorunun gelişmesine zemin hazırlar.
Artrit
Artrit ya da diğer adıyla kronik eklem iltihabı vücudun bir veya birden fazla bölgesinde aynı anda enflamasyon meydana gelmesiyle karakterizedir. İlk belirtileri eklemlerde şişlik ve hassasiyet olan artrit ilerleyen dönemlerde ağır eklem ağrılarına ve hareket kısıtlılığına yol açabilir. İki alt türü bulunur. Halk arasında kireçlenme olarak da bilinen osteoartrit, eklem kıkırdak yapının kaybolmasına yol açar. Romatoid artrit ise otoimmün bir rahatsızlıktır.
KOAH ve Astım
Gerek KOAH gerekse astım, gündelik yaşamda çeşitli sorunlara yol açan kronik hastalıklardır. KOAH teşhisi almış kişiler, kalp hastalıkları ve akciğer kanseri gibi hastalıklar bakımından riskli grupta sayılır. Astım ise gündelik yaşamı etkileyen bir dizi soruna neden olma potansiyeline sahiptir. Doğru tedavi ile her iki hastalığın semptomları kontrol altına alınabilir.
Osteoporoz
Osteoporoz diğer bir adıyla kemik erimesi, kemiklerin güçsüzleşmesine ve iskelet sisteminin zayıflamasına yol açar. Çoğunlukla ileri yaşlarda görülür ve kişilerin günlük hayatını etkiler. Kemik erimesi tedavisi sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz ile desteklenirse ilerleyişi yavaşlatılabilir.
Alzheimer ve Diğer Demans Türleri
Demans, kişinin hafıza ve düşünme becerilerini kullanmakta kayda değer oranda zorluk yaşamasına neden olur. Alzheimer, pek çok alt grubu bulunan demans’ın en yaygın türüdür. Hastalığın ilk evresinde unutkanlık dikkat çekici boyutlara ulaşır. İlerleyen dönemlerde ise unutkanlık yerini kişinin çevresindeki kişileri ve olayları hatırlamaması gibi daha ağır etkilere bırakır.
Depresyon
Psikiyatrik hastalıkların toplumda en yaygın olarak görülen türlerinden biri olan depresyon da kronik hâle gelebilir. Depresyon kişinin duyguları, düşünme şekli ve davranışları üzerinde etkilidir. Depresyon tanısı konulmuş kişilerin çevrelerine yönelik ilgilerinde azalma gözlemlenebilir, hastalar ümitsizliğe kapılabilir. Kronik depresyon majör depresyon kadar şiddetli olmadığından fark edilmesi zorlaşabilir.
Kronik Hastalıklar Nasıl Ortaya Çıkar?
Kronik hastalıklar, asemptomatik yani herhangi bir belirti vermeden ilerleyebilir. Bu nedenle kronik kategorisi içerisinde yer alan çoğu hastalığı tespit etmek epey güçtür. Tanı koyma amaçlı kapsamlı tetkikler yapmak bile hastalığın varlığına yönelik sonuç alınabilmesini garantilemez. Bazı kronik hastalıklar hızlıca belirti verebilse de rutin doktor kontrolleri kronik hastalıkların teşhisi açısından önemlidir.
Kronik hastalıklar yalnızca fiziksel değişikliklere yol açmaz, kişinin duygusal açıdan da zorlanmasına neden olabilir. Çeşitli yöntemler kullanılarak bu zorluğun üstesinden gelmek mümkündür. Hastalığın beraberinde getirdiği stres ile başa çıkabilmek için aile ve arkadaşlardan duygusal destek almak oldukça önemlidir. Tedavi sürecine yönelik somut ve kısa vadeli hedefler belirlemek ve olası sonuçları düşünmek de sık kullanılan yöntemlerdir. Gereken durumlarda psikolog desteği alı
Kronik Hastalıklara Yönelik Ana Risk Faktörleri
Kronik hastalıkların tedavi süreci, belirtileri ve komplikasyonları azaltmaya yöneliktir. Uygulanan yöntemler ile hastanın gündelik yaşamına mümkün olduğunca sorunsuz devam etmesi sağlanmaya çalışılır. Özellikle ailesinde kronik hastalık teşhisi konulmuş kişilerin bu durumu göz önünde bulundurarak düzenli sağlık kontrolünden geçmeye özen göstermeleri gerekir. Bu sayede olası kronik sağlık problemleri erkenden teşhis edilip önleyici tedbirler alınabilir.
Düzenli sağlık kontrolünün yanı sıra kronik hastalıklara yönelik ana risk faktörlerinden uzak durmakta da fayda vardır. Kronik hastalıkların gelişimini tetikleyen risk faktörlerinden bazıları şunlardır:
- Tütün ve tütün ürünlerinin kullanımı
- Yetersiz ve düzensiz beslenme
- Hareketsiz yaşam tarzı
- Yoğun alkol tüketimi
- Aşırı şeker tüketimi
Kronik hastalıkların varlığında düzenlik egzersiz ve sağlıklı beslenmeyi temele alan bir yaşam tarzına geçilmediği takdirde vücudun direncinde azalma meydana gelebilir. Bağışıklık sisteminin yeterince güçlü olmaması halinde hastalık ilerleme hızı artabilir.
