Sedimantasyon, vücut içerisinde enfeksiyonun varlığını ortaya koyan bir kan testidir. Hijyen kuralları konusunda özensiz yaklaşımlar, düzenli beslenme alışkanlıklarına sahip olmamak, çeşitli bulaşıcı rahatsızlıklar ya da düşük bağışıklık sistemi, vücutta enfeksiyon risklerini artırır. Sedimantasyon, hastadan alınan kan numunesinde kırmızı kan hücrelerinin dibe doğru çökme hızını inceleyen bir testtir.
Enfeksiyon durumlarında kırmızı kan hücresi ya da bir başka ifadeyle eritrositler dibe daha hızlı çöker. Bu durum eritrosit hızı, sedimantasyon ya da ESR gibi isimlerle de tanınır. ESR, Erytrocyte Sedimantation Rate sözcüklerinin kısaltmasıdır. Bu test sayesinde vücut içerisindeki anormal durumları erken tespit etmek mümkün olabilir. Bu durumlar arasında enfeksiyon, otoimmün hastalıklar, kalp hastalıkları ve kanser bulunur.
Sedimantasyon Hakkında Genel Bilgiler
Eritrosit sedimantasyon hızı, vücut içerisinde enflamatuvar aktiviteye dair önemli bir göstergedir. Bazı sağlık problemlerinin yaşandığı dönemlerde ESR sonuçları ideal aralığın altında ya da üstünde görülebilir. Sedimantasyon hız testinden gelen sonuçlar önemli hastalıkların teşhisinde rol oynar. Aynı zamanda belli hastalıkların ilerleyişi de sedimantasyon testi ile beraber süreç içinde izlenebilir.
Sedimantasyon testinde hastadan alınan kan, uzun ve ince tüpe aktarılır. Kırmızı kan hücreleri ya da diğer adıyla eritrositler, yavaşça dibe doğru çökmeye başlar. Her hastada bu hücrelerin dibe çökme hızı birbirinden farklı olabilir. Sedimantasyon hız testi tam olarak bu noktaya odaklanır. Enflamasyon nedeniyle hücreler kolayca bir araya gelebilir. Oluşan bu kümeler, tek olan hücrelere kıyasla daha büyük bir ağırlık yaratır ve dibe hızlıca çöker. Sedimantasyon testi temel olarak bu hücrelerin 1 saatlik zaman dilimi içerisinde tüpün dibine doğru aldıkları mesafeye ve hıza odaklıdır. Kan hücrelerinin dibe hızlı çökmesi, bir anlamda enflamatuvar reaksiyonunun büyüklüğüne işaret eder.
Sedimantasyon hız testi (ESR) ile vücutta iltihap olup olmadığı analiz edilir. Buradan gelen veriler, kan problemleri dışında çeşitli kanser türleri ya da bağışıklık sistemi sorunlarına dair kriter olarak ele alınabilir. Sedimantasyon testleri, tek başlarında hangi unsurların iltihaplanmaya ya da enfeksiyona neden olduğunu saptayamaz. Nedenlerin tam anlamıyla anlaşılabilmesi için sağlık uzmanı ESR testiyle beraber başka testler de isteyebilir.
ESR değeri genel itibarıyla cinsiyete ya da yaşa bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Öte yandan açlık durumu, âdet zamanları ya da aktif olarak alınan ilaçlar bu değerleri güncel olarak değiştirebilir. Erkekler kadınlara kıyasla daha düşük ESR değerine sahip olmaktadır.
Hangi Durumlarda Sedimantasyon Testi Yapılır?
Otoimmün hastalıkların takibinde sedimantasyon testleri belirleyici unsurlar arasındadır. Diğer yandan kimi semptomlar neticesinde sağlık uzmanınca özel olarak bu test talep edilebilir. Aynı şekilde sabah saatlerinde yarım saatten daha uzun süren eklem ağrıları, görmede oluşan bozulmalar, dışkıda kan, ishal, anlık kilo kayıpları ya da sindirim odaklı problemler sağlık uzmanının sedimantasyon testi istemesinin nedenleri arasında yer alabilir.
Kişi, testten önce mutlaka kullanılan aktif ilaçları hekime bildirmelidir. Kimi özel durumlarda ilaçların kullanımına ara verilir ve belli bir süreden sonra testin yapılması uygun olabilir.
50 yaşının altındaki kadınlarda 0-20 mm/saat değeri normaldir. 50 yaş altı erkeklerde bu aralık 0-15 mm/saat şeklindedir. Çocuklarda ise saatte 0-10 mm/saat aralığındaki değer normal olarak görülür. Sedimantasyon değerlerinin yüksekliği, vücutta enfeksiyon / iltihap oluşumlarına dair olasılıkları güçlendirir.
Sedimantasyon Düşüklüğü Nedir?
Sedimantasyon değerleri, vücutta yer alan iltihaba dair ciddi bir göstergedir. Bu değerin yüksek olması anormal bir durumdur. Söz konusu değerin düşük olması, genellikle 0’a yakın olması anlamına gelir. Başta ilaçlar olmak üzere birçok faktör güncel olarak sedimantasyon değerlerinin düşük olmasına yol açabilir. Bu nedenle sonuçları bir sağlık uzmanının değerlendirmesi doğru görüş almak açısından önemlidir.
ESR değerlerinin düşük çıkmasında kalp yetmezliği, kemik iliğinde bozukluk, orak hücreli anemi, düşük plazma proteinleri, polisitemi, yüksek kan şekeri, siroz gibi problemlere işaret ediyor olabilir. Hastalıklardan kaynaklı olarak sedimantasyon değerlerinin düşük olduğu durumlarda ana hedef ilgili hastalığın tedavisine odaklanmaktır.
Sedimantasyon Yüksekliği Nedir?
Sedimantasyon yüksekliği, sedimantasyon değerlerinin düşüklüğüne göre daha sık görülen bir durumdur. Yaşa ve cinsiyete göre söz konusu değerlerin normal değerlerin üzerinde olması, sedimantasyon yüksekliği durumunu beraberinde getirir. Kullanılan ilaçlar değerleri doğrudan etkileyebilir. Testi etkileyen ilaç türleri arasında dekstran, penisilamin, peridol ya da doğum kontrol hapları yer alır.
Tüm bunların haricinde vücut içerisinde enfeksiyon rahatsızlıkları esnasında bağışıklık sistemi antikor üretmeye başlar. Kanser vakalarında ya da otoimmün rahatsızlıklarında ortaya çıkan enflamatuvar aktivite, kan içerisinde bazı proteinlerin seviyesinde de yükselmeyi tetikler. Söz konusu artış da eritrositlerin birleşip kümelenmesine, dolayısıyla da dibe daha kolay şekilde çökebilmesine sebep olur. Bu durum, rulo formasyonu olarak adlandırılmaktadır. Sedimantasyon değerlerini yükselten diğer önemli unsurlar ise şöyledir:
- Yaşlanma
- Gebelik süreci
- Travma vakaları
- Lenfomanın bazı türleri
- Enfeksiyoz rahatsızlıklar
- Ciddi doku yaralanmaları
- Böbrek rahatsızlıkları
- Kilo problemleri
- Tiroid
- Kan damarı iltihapları
- Kalp hastalıkları
